اگر در حال خواندن این مطلب مفید هستید، حتما کلمه تجربه کاربری (UX) را در گوگل جستجو کرده‌اید. در این مقاله‌ی جامع شما را با مفهوم کلی تجربه کاربر یا UX، طراحی تجربه کاربری، تاریخچه آن و تمامی موارد مرتبط با UX دیزاین آشنا می‌کنیم.
اگر بخواهیم UX را با یک مثال ساده بیان کنیم، بد نیست در مورد پاسخ سوالات زیر کمی فکر کنید:
حس شما درهنگام خریدن و استفاده از یک گوشی آیفون نسبت به یک گوشی معمولی نوکیا (که سیستم‌عامل ندارد) چیست؟
چه تجربیاتی باعث می‌شود تا یک محصول را انتخاب کنید و سپس بخریدش؟
همه‌ی ما تجربیات خوب یا بدی از استفاده از محصولات یا خدمات مختلف داریم. اگر در مورد همان مثال خرید گوشی فکر کنید، تجربه‌ی بد همین است که استفاده از یک گوشی بدون سیستم اندروید یا IOS هیچ قابلیتی حتی برای ساده‌ترین کار مثل چک‌کردن ایمیل به شما نمی‌دهد. پس، همین تجربیات است که باعث می‌شود یک محصول را انتخاب کنید.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
تجربه کاربر (UX) چیست؟
با تعریف تجربه کاربر شروع می‌کنیم. چون برای داشتن فهمی دقیق از طراحی تجربه کاربر، ابتدا باید معنی تجربه کاربر یا User Experience را به‌خوبی درک کرد.
منابع مختلف در حوزه دیزاین، تجربه کاربر را به شیوه‌‌ها و بیان‌های متفاوت تعریف کرده‌اند. اما بهترین تعریف که پذیرش جهانی دارد، برای سازمان بین‌المللی استاندارد (IOS) است: تجربه کاربر
.A person’s perceptions and responses that result from the use or anticipated use of a product, system or service
درک و دریافت‌ها و پاسخ‌های یک فرد است که از استفاده یا استفاده‌ی پیش‌بینی‌شده از یک محصول، سیستم یا سرویس نشئت می‌گیرد.
تجربه کاربر تمام ادراکات و احساساتی را دربر می‌گیرد که کاربر در زمان تعامل و استفاده از یک محصول خاص تجربه می‌کند.
البته، دایره‌ی این مفهوم حتی از این هم فراتر می‌رود و هر نقطه تماسی را شامل می‌شود که کاربران با برند و محصول دارند.
درواقع،
- شیوه‌ی تبلیغ و بازاریابی برای محصولات دیجیتال، غیردیجیتال، خدمات و سرویس‌ها،
- تجربه‌ی تعامل کاربر با صفحه فرود یا لندینگ پیج‌ها (جایی که کاربر محصول یا خدمت را می‌خرد)،
- جریان ثبت‌نام و ورود،
- خدمات پس از فروش،
- و تجربه مشتری (CX)، هر ویژگی یا عنصری که داخل در محصول یا به آن مرتبط است
بر UX و تصویری که کاربران از برند به‌دست می‌آورند تأثیر می‌گذارد.
پس، تجربه کاربر، تعامل کاربر با برند را قبل از تماس مستقیمش با محصولات، در زمان تماس و بعد از آن دربر می‌گیرد. بنابراین، وظیفه‌ی طراح UX دیزاین محصولی است که بهترین تجربه ممکن را برای کاربران آن محصول یا خدمت فراهم کند و طراحی تجربه کاربر نیز می‌شود فرآیند طراحی چنین محصولی.
طراحی تجربه کاربری (UX Design) چیست؟
این تصور نادرست وجود دارد که تجربه کاربر فقط در تعامل با محصولات دیجیتال معنا دارد. اما اصلا این‌طور نیست. نگاهی به تاریخچه UX دیزاین معلوم می‌کند که طراحان محصولات مختلف همیشه به‌دنبال راه‌هایی برای بهترکردن تجربه‌ی استفاده‌ی مصرف‌کنندگان از محصولات بوده‌اند.
طراحان ماشین‌های لباسشویی یا ظرفشویی نیز شیوه‌ی تعامل مصرف‌کننده با این محصولات را طراحی می‌کنند.
اما آنچه سبب شده است تا تجربه کاربر و طراحی تجربه کاربری غالبا برای محصولات دیجیتال به‌کار برده شود این است که در دهه‌‌های اخیر و با گسترش استفاده از اینترنت و وب جهان گستر، موبایل‌ها و وسایل هوشمند در سراسر جهان، اهمیت طراحی محصولات دیجیتال (وبسایت‌ها، اپلیکیشن‌‌ها، بازی‌های آنلاین و …) چندبرابر شده است.
طراحی تجربه کاربر خوب و رضایت‌بخش است که موفقیت محصول در بازار و سودآوری‌اش برای شرکت توسعه‌دهنده‌ی محصول را تضمین می‌کند. به همین دلیل است که شغل طراحی UX نه فقط در میان پرتقاضاترین شغل‌های حوزه‌ی دیزاین در سال ۲۰۲۴ است بلکه از آینده‌دارترین مشاغل در دیزاین محسوب می‌شود.
براساس تعریف ارائه‌شده در hotjar.com
User experience (UX) design is the process of building products that are easy and enjoyable for people to use.
طراحی تجربه کاربر (UX) فرآیندی است که تیم‌های طراحی محصول در طراحی یا بازطراحی محصولات به‌کار می‌گیرند تا چیزی طراحی شود که مردم آسان و لذت‌بخش از آن استفاده می‌کنند.
طراحی تجربه نه تنها شامل سهولت استفاده از نرم‌افزار یا وبسایت است بلکه طراحی تجربیات مرتبط با محصول (ازجمله کمپین‌های بازاریابی، بسته‌بندی و پشتیبانی) را نیز شامل می‌شود.
طراحی UX در طراحی، توسعه و توزیع محصولات نقشی کلیدی دارد چون نیازهای کاربران را شناسایی و رفع می‌کند تا محصولی ارزش‌آفرین و هدفمند به آن‌ها عرضه شود.
شناخت کاربران برای یافتن مشکلات واقعی‌شان و یافتن بهترین راه‌حل برای آن مشکلات در مرکز فرآیند طراحی تجربه کاربری قرار دارد و همین است که این تخصص را از دیگر تخصص‌ها در حوزه دیزاین متمایز می‌کند.
(منبع عکس: interaction-design.org)
UX دیزاین چه تفاوت‌هایی با طراحی UI دارد؟
طراحی تجربه کاربر غالبا به‌جای کلماتی مانند “طراحی رابط کاربر” و “کاربردپذیری” به‌کار می‌رود.
با این حال، قابلیت استفاده (کاربردپذیری) و طراحی رابط کاربر (UI) جنبه‌های مهمی از طراحی UX هستند که طیف وسیعی از حوزه‌های دیگر را نیز پوشش می‌دهند.
طراحی UX با کل فرآیند طراحی و یکپارچه‌سازی یک محصول دیجیتال، ازجمله جنبه‌های برندینگ، قابلیت استفاده و عملکرد محصول سروکار دارد. طراحی تجربه کاربر خوب برای محصول از مرحله ایده‌پردازی برای داشتن یک محصول خاص شروع می‌شود.
اما طراحی رابط‌‌ها یا واسط‌های کاربر که تعامل کاربر با محصول، تعامل انسان و کامپیوتر، را ممکن می‌کنند؛ یکی از بخش‌های فرآیند طراحی تجربه کاربر و محصول است و زمانی معنا پیدا می‌کند که طرح اولیه‌ای از محصول (وایرفریم) طراحی و ساخته شده باشد.
هدف طراح رابط کاربر این است که واسط‌های کاربری یا المان‌های UI (مانند منوها، دکمه‌ها، دارک مود، آیکون‌ها، تولتیپ‌ها) را طوری دیزاین کند که کاربران به بهترین شکل ممکن با محصول تعامل داشته باشند.
مسئولیت طراح UI این است که علاوه‌بر توجه‌به نیاز و خواست کاربر در تعامل با محصول، المان‌ها را زیبا و جذاب طراحی کند.
بنابراین، تمرکز اصلی در طراحی رابط کاربر و تجربه کاربر متفاوت است و مسئولیت‌های طراحان UI و UX نیز. اساسا، در فرآیند طراحی محصول اول تجربه کاربر دیزاین می‌شود و بعد که طرح کلی محصول و مسیرهای تعامل کاربران مشخص شد، نوبت می‌رسد به طراحی رابط‌های کاربر.
محصولاتی که تجربه کاربر عالی را فراهم می‌کنند (به عنوان مثال، آیفون) مطابق‌با مصرف یا استفاده‌ی خاص محصول در ذهن کاربران هدف طراحی شده‌اند.
به همین دلیل است که طراحان UX بر کاربردپذیری محصول برای کاربران هدف تمرکز ویژه‌ای دارند. هیچ‌کس از محصولی که کاربردی برای او ندارد، استفاده نمی‌کند.
علاوه‌برآن، هیچ‌کس محصولی را که برای او کاربردی است اما درهنگام کارکردن با آن با خطاهای مختلف روبرو می‌شود نیز استفاده نمی‌کند.
پس، کاربردپذیری مفهومی بسیار مهم در طراحی تجربه کاربر و از اجزای سازنده‌ی تجربه کاربر خوب و رضایت‌بخش برای هر محصولی است.
طراحی تجربه کاربر چه تفاوت‌هایی با طراحی محصول دارد؟
محصولات دیجیتال با کار هماهنگ و منسجم تیم‌ها و افرادی از تخصص‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شوند. تیم طراحی محصول از مهم‌ترین تیم‌ها در طراحی و تولید محصولات دیجیتال است.
مدیر محصول (Product Manager) و طراح محصول (Product Designer) هسته‌ی اصلی تیم طراحی محصول‌اند. تیم طراحی تجربه کاربری را هم طراحان UX تشکیل می‌دهند. این دو تیم با یکدیگر و با دیگر تیم‌ها تعامل مستمر دارند.
مسئولیت‌های طراحان محصول و UX دیزاینرها تا حد زیادی شبیه است و همین سبب می‌شود تا بعضی اوقات و در بعضی شرکت‌ها این دو عنوان را به‌جای یکدیگر استفاده کنند.
اما طراح محصول همان UX دیزاینر نیست و طراح تجربه کاربر نیز طراح محصول نیست. این دو، دو نقش مستقل با مسئولیت‌ها و مهارت‌های مخصوص‌‌به‌خود در تیم طراحی محصول است. مسئولیت‌های طراح محصول بیشتر از مسئولیت‌های اصلی طراحان تجربه کاربری است.
طراحان محصول علاوه‌بر تمامی مهارت‌های ضروری برای UX دیزاینرها، مهارت‌های لازم برای تعامل با صاحبان محصول و تصمیم‌گیرندگان را برای تضمین سودآوری محصول در بازار باید داشته باشند.
محتوای طراح محصول و طراح UX: شباهت ها و تفاوت ها را بخوانید تا کاملا با شباهت‌ها و تفاوتهای این دو تخصص آشنا شوید.
طراحی تجربه کاربر چه اصولی دارد؟
در بسیاری از موارد، طراحی UX خوب تعریف مشخصی ندارد. هر محصول دیجیتال کاربران خاص خودش را دارد و باید نیازها و مشکلات مشخصی را حل کند.
علاوه‌برآن، هر پروژه منابع (مالی و انسانی) و محدودیت‌های معینی دارد و تیم‌های طراحی محصول و UX دیزاینرها چاره‌ای ندارند جزاینکه با استفاده از منابعی که کارفرما یا شرکت دراختیارشان می‌گذارد و باوجود محدودیت‌ها پروژه را به‌سرانجام برسانند. همه‌ی این موارد بر کیفیت تجربه کاربر اثرگذار است.
البته، تمامی محصولات دیجیتال باید ویژگی‌هایی داشته باشد تا عرضه‌‌شان به بازار سودآور باشد و کاربران برای خرید تشویق شوند.
برای نمونه، همه باید کاربردپذیر باشند و بدون خطا عمل و نیازهای کاربران را بدون اصطکاک و به لذت‌بخش‌ترین شکل ممکن برطرف کنند.
وقتی کاربران نتوانند از محصول استفاده کنند و به خطا و مشکل (فنی و غیرفنی) برمی‌خورند و گیج و سردرگم می‌شوند، سریع می‌روند سراغ محصولات مشابه (یعنی رقبای محصول).
بنابراین، می‌شود گفت که به‌رغم تمامی تفاوت‌ها، در UX دیزاین همه‌چیز به کاربران و کمک به آن‌ها برای رسیدن به اهدافشان از تعامل با یک محصول برمی‌گردد.
به همین دلیل است که برای طراحی تجربه کاربر، ۳ اصل اساسی تعریف شده است.
طراحی UX ممکن است با رویکردهای مختلف، در تیم‌ها و با بودجه‌های متفاوت انجام شود اما اصول زیر باید در فرآیند طراحی رعایت شده باشد تا محصولی قابل عرضه به بازار و رقابت با دیگر محصولات طراحی و تولید شود.
اصول UX دیزاین به شرح زیر است:
۱. طراحی UX انسان‌محور است
طراحی تجربه کاربر انسان‌محور است چون تجربه کاربر برای انسان و راحت‌کردن تعامل او با ماشین خلق شده است. پس، اصل اول طراحی UX این است که کاربر دراولویت است.
شاید این اصل بدیهی به‌نظر برسد، اما با‌توجه‌به اولویتهای تجاری کسب‌وکارها و فشارهای زیادی که تیم‌های طراحی با آن روبرو هستند، ممکن است کاربرمحوری فراموش شود.
طراحی UX خوب نیازهای همه‌ی کاربران بالقوه‌ی محصول را در هر تصمیمی درنظر دارد.
هر بخش از طراحی، هر تغییر و هر ویژگی جدید با‌توجه‌به این موضوع انتخاب می‌شود که به کاربران کمک کند به اهداف خود برسند یا مشکلاتشان را به سریع‌ترین و آسان‌ترین راه ممکن حل کنند.
به همین دلیل است که در طراحی تجربه کاربر باید اصول طراحی فراگیر (Inclusive design) رعایت شده باشد.
تنها در این صورت است که افراد دارای معلولیت، کودکان و سالمندان نیز می‌توانند به‌راحتی از محصولات دیجیتال استفاده کنند. البته، طراحی محصول برای سالمندان و طراحی محصول برای کودکان تبدیل به تخصصی جداگانه شده است.
اهمیت طراحی فراگیر در طراحی محصول و تجربه کاربر تمامی محصولات دیجیتال آن‌قدر مهم است که اصل و استانداردی به‌نام دسترسی‌پذیری در طراحی وبسایت نیز وجود دارد تا تضمین شود وب دیزاینرها وبسایت‌ها را برای استفاده‌ی همه‌ی افراد با توانایی‌‌های مختلف طراحی می‌کنند.
البته، انسان‌محوری به این معنا نیست که اهداف و اولویتهای تجاری و مالی کسب‌‌وکار بی‌اهمیت است.
انسان‌محوری به این معنی است که اهداف تجاری نباید با نیازها و اهداف کاربران تداخل داشته باشند و دیزاینرها نباید مجبور شوند تا نیازهای کاربران را فدای اولویتهای تجاری کنند.
درآن‌صورت و با اولویت‌دادن به اهداف تجاری، کسب‌‌وکار هم ضرر می‌کند. چون محصولی تولید و عرضه می‌شود که کاربران رغبتی به خرید و استفاده از آن ندارد.
۲. طراحی UX داده‌محور است
طراحی UX داده‌محور است و از روش‌های مختلف کاربرپژوهی یا User Research ازجمله تحقیقات کمی و تحقیقات کیفی (مانند Contextual inquiry یا تحقیقات زمینه‌ای)، برای به‌دست‌آوردن داده‌های کمی و کیفی درباره‌ی کاربران و رفتارشان در تمامی مراحل طراحی استفاده می‌شود.
شناختن کاربران، شناسایی نیازهایشان و پیدا‌کردن بهترین راه‌حل بدون تحقیق و جمع‌آوری داده ممکن نیست.
بنابراین، برای عملی‌کردن طراحی انسان‌محور باید کاربران، رفتارها و نیازهایشان را ازطریق متدهای تحقیقاتی و رویکردهای مختلف (ازجمله تحقیقات ثانویه و Data-informed Design ) شناخت.
علاوه‌برآن، طراحی UX به استراتژی طراحی تجربه کاربری نیاز دارد و هر تصمیم باید دلیلی داشته باشد. داده‌ها به طراحان برای تصمیم‌گیری کمک می‌کنند.
وقتی تصمیم‌ها بر نتیجه‌ی تحقیقات استوار است، احتمال موفقیت بیشتر است و صاحبان کسب‌‌وکار نیز دلیل تخصیص بودجه یا منابع بیشتر برای ویژگی جدید یا تغییر طرح قبلی را درک می‌کنند و می‌توانند میزان موفقیت دیزاین را ارزیابی کنند.
نتیجه‌ی تحقیقات در پروسه مدیریت خطر در طراحی محصول نیز برای تصمیم‌گیرندگان و تیم بسیار کمک‌کننده و مؤثر است.
۳. طراحی تجربه کاربر یکپارچه، ساده و آشنا است
در UX، درحقیقت تمامی مسیر فرآیند تعامل کاربر با محصول طراحی می‌شود. به همین دلیل است که طراح باید نیازهای کاربر و توقعاتش از تعامل و همچنین مسیر تعامل او با محصول را با دقیق‌ترین جزئیات مشخص کند. برای این کار دو ابزار بسیار مهم وجود دارد: User Journey Map و User Flow.
وقتی مسیر مشخص شد، لازم است تمامی نقاط تماس و تعامل کاربر با محصول با کمک طراحی تعاملی یا تعامل‌گرا درقالب چهارچوب‌های منطقی و آشنا که انتظارش را دارد، طراحی شود.
طراحی تعاملی تضمین می‌کند که مانعی در مسیر تعامل نیست و چیزی دستیابی‌به اهداف را برای کاربران دشوار نمی‌کند و آن‌ها به‌راحتی می‌توانند آن مسیری را که لازم است برای انجام‌دادن کاری طی کنند، بفهمند.
رعایت اصول طراحی سلسله مراتب بصری، قانون هیک و قوانین روانشناختی دیگر در طراحی و همچنین اصول طراحی متقاعد‌کننده در طراحی تجربه کاربر برای این است که تمامی المان‌های بصری و نقاط تماس برای کاربران ساده، آشنا و قابل‌فهم باشد.
در صورت امکان، محصول باید از ساده‌ترین طراحی، ساده‌ترین متن‌های تجربه کاربر و ساده‌ترین اقدامات استفاده کند تا کاربران را به جایی که می خواهند برساند. به‌هم‌ریختگی و ناهماهنگی‌های بصری و هر عنصر یا مرحله‌ی غیر‌ضروری که تجربه کاربر را پیچیده می‌کند باید حذف شود.
درنهایت، UX بسیار فراتراز تجربه‌ای است که کاربران فقط در تعامل با یک محصول دیجیتال دارند. هویت برند، محصولات دیگر برند، شیوه‌های بازاریابی و پشتیبانی نیز برای کاربران تجربه می‌سازد.
به همین دلیل است که طراحی تجربه کاربر برای تمام محصولات یک برند باید یکپارچه باشد تا تصویر، تجربه و احساسی مشابه را در تمام نقاط تماس کاربر با آن برند و محصولاتش برای او بسازد.
برای نمونه، به محصولات گوگل فکر کنید. طراحی بصری و تجربه‌ی تعامل ما با Gmail و دیگر محصولات و نرم‌افزارهای این برند یکپارچه، هماهنگ و باثبات است.
برای تضمین این اصل در طراحی UI/UX، مخصوصا برای محصولات برندهایی مانند گوگل، دستورالعمل واحدی برای دیزاین به‌نام دیزاین سیستم تعریف می‌شود. دیزاین سیستم گوگل Google Material نام دارد. مطالعه و آشنایی با دیزاین سیستم‌های غول‌های دنیای تکنولوژی برای طراحان UI/UX مثل کلاس درس است و آموزنده.
UX دیزاین چند مرحله دارد؟
هر تیم UX و طراحی محصولی براساس نوع پروژه و نیازهای آن فرآیند دیزاین را پیش می‌برد. محصولات، کاربران و فرآیندهای داخلی هر شرکت متفاوت است.
به همین دلیل است که رویکردهای متفاوتی به طراحی تجربه کاربر وجود دارد. برای نمونه، Lean UX یکی از آن رویکردها است. در این رویکرد طراحی تجربه کاربر معمولا در ۳ مرحله انجام می‌شود:
۱. فکرکردن: تیم‌ها از بازخورد کاربران، داده‌های موجود، تجزیه‌و‌تحلیل رقبا و سایر شیوه‌های تحقیق برای شناسایی نقاط ضعف محصول و مشکلات استفاده می‌کنند و برای یافتن راه‌هایی برای بهبود محصول و حل مشکلات کاربران هم‌فکری می‌کنند.
۲. ساختن: توسعه‌دهندگان و طراحان تغییر یا ویژگی جدید را در محصول پیاده می‌کنند.
۳. تست‌کردن: تیم‌ها از نظرسنجی‌ها، آزمایش A/B یا چند‌متغیره (MVT) و سایر ابزارها و روش‌ها برای بررسی اینکه آیا تغییر یا ویژگی جدید UX را بهتر و مشکل اصلی را برای کاربران حل کرده است، استفاده می‌کنند.
تفکر دیزاین رویکرد مهم و معروف دیگری است که ۵ مرحله دارد. مزیت رویکرد تفکر طراحی در این است که کاملا انسان‌محور، غیرخطی و تکرارشونده طراحی شده است.
غیرخطی به این معنی است که طراح براساس نیازهای پروژه از هر مرحله‌ای می‌تواند فرآیند را شروع کند و نیازی نیست حتما به‌ترتیب مراحل را طی کند.
تکرارشونده نیز به این معنی است شاید نیاز باشد و UX دیزاینر تصمیم بگیرد که یک یا چند مرحله را تکرار کند.
مراحل ۵گانه رویکرد تفکر دیزاین به شرح زیر است:
- همدلی‌کردن با کاربران بالقوه‌ی محصول: انسان‌محوری UX دیزاین در طراحی همدلانه خود را خیلی خوب و واضح نشان می‌دهد. طراحان ابتدا باید تلاش کنند تا خود را به‌جای کاربری که قرار است از محصول استفاده کند بگذارند تا مشکلات، نیازها و احساساتش را به‌خوبی درک کنند. در این مرحله، معمولا نقشه همدلی ترسیم می‌شود.
- تعریف مشکل: وقتی بعداز همدلی، نیاز و مشکلات واقعی کاربران (انسان‌ها) مشخص شد، طراح یا تیم طراحی باید نیاز و مشکلی را که محصول باید برطرف کند، به‌روشنی تعریف کند. مهم است که مشکل درست تعریف شود. اگر مشکل درست تعریف نشود، سایر مراحل و تلاش‌ها نیز بی‌فایده خواهد بود.
- ایده‌پردازی برای یافتن بهترین راه‌حل: حالا که مشکل مشخص شده است، دیزاینر نیاز دارد سؤالاتی مانند «آیا رقبا به نیاز و مشکل مشخص‌شده پاسخی دادند؟» و « آیا راه‌حل‌های بهتری وجود دارد؟» پاسخ دهد.
- ساختن نمونه اولیه: تیم طراحی باید از ایده یا ایدهایی که به آن‌ها رسیده است، نمونه اولیه (پروتوتایپ) بسازد تا آن را آزمایش کند و ببیند درواقعیت چه اتفاقی خواهد افتاد و کاربران چطور با آن تعامل برقرار می‌کنند.
- تست‌کردن نمونه: نمونه ساخته‌شده باید امتحان شود تا معلوم شود کاربر تعاملی رضایت‌بخش با آن خواهد داشت یا نه. براساس نتایج این مرحله شاید نیاز باشد تیم طراحی همه‌چیز را ازاول شروع کند چون متوجه شده است که ایده‌ای که انتخاب کرده به‌اندازه‌ی کافی خوب نیست.
مسئولیت‌های طراحان تجربه کاربر چیست؟
گرچه طراحان تجربه کاربری چند مسئولیت معین دارند، تعداد دقیق مسئولیت‌های یک طراح UX در هر پروژه و براساس نیازهای آن پروژه تعریف می‌شود.
اگر طراح در شرکتی بزرگ وارد تیم طراحی UX و تیم طراحی محصول شود، ممکن است از او خواسته شود تا فقط روی انجام یک یا چند مسئولیت تمرکز کند – برای نمونه، تحقیقات UX، تحقیق و طراحی ریزتعاملات، طراحی استوری بورد یا گیمیفیکیشن در UX.
اگر طراح UX در تیم کوچکی مشغول شود یا خودش به‌تنهایی پرو‌ژه‌ی کوچکی را بگیرد، مسئولیت‌های بیشتری خواهد داشت. دراین‌صورت، حتی ممکن است یوزر ریسرچ (کاربرپژوهی) یا طراحی رابط کاربر را هم UX دیزاینر انجام دهد.
مسئولیت‌ها و وظایفی که معمولا از طراحان تجربه کاربر خواسته می‌شود، به شرح زیر است:
- همکاری و تعامل با مدیر محصول، دیگر طراحان و اعضای تیم طراحی محصول، ذی‌نفعان، تصمیم‌گیرندگان و تیم بازاریابی و فروش؛
- به‌روزبودن، آگاهی از ترندهای طراحی UI/UX و تحلیل رقبا؛
- انجام‌دادن تحقیق کاربر یا یک متد تحقیقاتی مانند Tree Testing؛
- معماری اطلاعات و استفاده از متدهای کاربردی برای آن مانند Card sorting؛
- نگارش پرسونای کاربر؛
- تدوین نقشه سفر کاربر و جریان‌های تعامل کاربر؛
- انجام تست کاربردپذیری؛
- وایرفریمینگ و پروتوتایپینگ؛
- طراحی رابط کاربر؛
- ثبت تحقیقات و روند اقدامات و فرآیندهای انجام‌شده.
مهارت‌های UX دیزاینرها چیست؟
طراحان تجربه کاربر به طیف وسیعی از مهارت‌های سخت و نرم برای انجام‌دادن مسئولیت‌هایشان نیاز دارند. تسلط‌داشتن بر انجام‌دادن تمامی مراحل لازم در رویکرد تفکر دیزاین و کار با ابزارهای کاربردی در طراحی UI/UX از مهم‌ترین مهارت‌های سخت برای طراحان UX است.
علاوه‌برآن، چون دیزاینرها باید با برنامه‌نویسان، توسعه‌دهندگان و طراحان وبسایت تعامل نزدیک داشته باشند، لازم است درباره‌ی موضوعاتی ازجمله طراحی adaptive در مقایسه با طراحی responsive و موبایل فرست دیزاین بدانند.
ازطرف‌دیگر و همان‌طور که اشاره شد، تجربه کاربر بر سئو سایت و دیجیتال مارکتینگ (بازاریابی و فروش) تأثیر دارد، بهتر است دیزاینرها با مفاهیم اصلی مارکتینگ و چهارچوب‌هایی مانند چهارچوب AARRR آشنایی داشته باشند.
توانایی حل مسئله، کار تیمی، مهارت‌های ارتباطی و توانایی درک و شناخت مخاطب ازجمله مهم‌ترین مهارت‌های نرم برای طراحان UI/UX است.
طراحان تجربه کاربر (مخصوصا طراحان تازه‌کار) نیاز دارند تا برای پیشرفت شغلی و داشتن شانس برای همکاری با شرکت‌های بزرگ، مهارت‌های بسیار مهم دیگری را نیز بیاموزند: مهارت نوشتن کیس استادی UX دیزاین و ساختن پورتفولیو UI/UX.
مسیر شغلی UX دیزاین
برای طراح تجربه کاربر شدن نیازی به پیش‌نیاز و مدرک دانشگاهی در رشته‌ی خاصی نیست. علاقه‌مندان از رشته‌های مختلف می‌توانند با گذراندن دوره آموزشی جامع UX دیزاین و دریافت مدرک معتبر، کار خود را شروع کنند.
نگاهی به مسیر شغلی و راهی که طراحان UX معروف جهان طی کردند، نشان می‌دهد که پیشرفت در این مسیر و تبدیل‌شدن به طراحی خلاق و حرفه‌‌ای به عوامل مختلفی بستگی دارد.
ویژگی‌های شخصی هر فرد، وقت و انرژی‌ای که طراحان برای مطالعه‌ی بیشتر و عمیق‌ترشدن در مباحث مرتبط می‌گذارند و استقبال از چالش‌ها و کارکردن در پروژه‌های مختلف، از مواردی است که به هر طراح تجربه کاربری کمک می‌کند تا در مسیر شغلی‌اش پیشرفت کند.
اما در میان رشته‌های مختلف، شاید طراحی گرافیک بیشترین ارتباط را با طراحی تجربه کاربر داشته باشد و به همین دلیل تغییر شغل از طراحی گرافیک به طراحی UX راحت‌تر به‌نظر برسد.
درادامه، طراحی گرافیک و طراحی تجربه کاربر را مقایسه می‌کنیم.
چگونه شغل خود را از طراحی گرافیک به طراحی UX تغییر دهید؟
اگر شغلی وجود داشته باشد که وقتی نام آن را می‌شنویم بلافاصله به طراحی و دیزاین و المان‌های بصری فکر می‌کنیم، آن شغل طراحی گرافیک است.
از طراحی لوگو و قوس‌های طلایی آشنا از لوگوی مک‌دونالد گرفته تا تایپوگرافی و رنگ‌های پوسترهای فیلم‌ها و سریال‌ها، طراحان گرافیک برخی از نمادین‌ترین و زنده‌ترین طرح‌های اطراف ما را خلق کرده‌اند.
از مهم‌ترین دلایل تغییر شغل از گرافیک به طراحی تجربه کاربر این است که حقوق طراحان UX از طراحان گرافیک بیشتر است. متوسط حقوق یک طراح گرافیک در ایالات‌متحده ۴۲۰۰۰ دلار اما برای یک طراح UX بالغ‌بر ۸۲۰۰۰ دلار در سال است.
بنابراین، اگر طراح گرافیک هستید و به دنیای طراحی محصول علاقه دارید، در تغییر شغل شک نکنید.
شباهت‌های طراحی گرافیک و طراحی UX چیست؟
۱. طراحی احساسی
طراحی گرافیک درواقع ازطریق تایپوگرافی و رنگ و تصویر، ارتباطی احساسی با مخاطب می‌سازد. فونت‌ها و رنگ‌های تیره و تیره‌تر، جدی تلقی می‌شوند و برعکس فونت‌ها و رنگ‌های روشن حس شادی و هیجان را در بیننده ایجاد می‌کنند.
به همین دلیل است که طراحان گرافیک، طراحان احساسی به‌شمار می‌آیند که واکنش‌های خاصی را در کاربران ایجاد می‌کنند.
طراحی UX نیز درباره شکل‌دهی به احساسات کاربران است. اگرچه مقیاس کار طراحان تجربه کاربر بزرگ‌تر است و تمام یک محصول را شامل می‌شود، بازهم ایجاد واکنش خاص و احساسی مثبت و لذت‌بخش از تعامل با محصول در مرکز کار آنان قرار دارد.
۲. تفکر خلاق
طراحان گرافیک و طراحان UX هر دو به یک اندازه در تفکر خلاق مهارت دارند.
طراحان گرافیک جلوه‌های بصری را براساس قواعد دیزاین طراحی می‌کنند تا پیامی را به بیننده منتقل و با او ارتباط برقرار کنند. اما این کافی نیست. آنان به تفکر خلاق نیاز دارند تا طرح‌های متمایز و خاص خلق کنند و از رقبا پیشی بگیرند.
به‌همین‌ترتیب، طراحان UX باید محصولاتی دیزاین کنند که مشکلات کاربران را حل کند و گاهی اوقات، راه‌حل‌های متعارف بهترین یا مناسب‌ترین راه‌حل‌ها نیستند؛ پس آنان نیز به تفکر خلاق نیاز دارند.
۳. تهیه نمونه اولیه
طراحان گرافیک قبل‌از ارائه‌ی طرح نهایی، قالب کلی و نمونه‌ای از آن را می‌سازند. این کار به مشتریانشان فرصت می‌دهد تا درباره‌ی طرح‌ها بازخورد دهند. طراح هم می‌تواند بدون اینکه لازم باشد از صفر شروع کند، طرح را تغییر دهد یا بهبود بخشد.
طراحان UX نیز نمونه‌های اولیه می‌سازند تا آن را تست کنند و از کاربران بازخورد بگیرند. دراین‌صورت است که مشخص می‌شود کاربران (که مشتریان نهایی UX دیزاین محسوب می‌شوند) چه احساسی در تعامل با دیزاین دارند.
طراحی گرافیک و طراحی UX چه تفاوت‌هایی دارند؟
طراحی گرافیک و طراحی تجربه کاربر به‌رغم شباهت‌هایی که دارند، تفاوتهای مهمی آن‌ها را ازهم متمایز می‌کند. به همین دلیل است که طراحان گرافیک باید مهارت‌های بیشتری کسب کنند تا بتوانند درمقام طراح تجربه کاربر کار کنند.
مهم‌ترین تفاوتهای طراحی گرافیک و طراحی UX به شرح زیر است:
۱. کاربر به‌جای جزئیات
طراحان گرافیک جزئی‌نگرند و باید مطمئن شوند تا طرح‌هایشان استانداردهای لازم را دارد و همه‌چیز (ازجمله رنگ‌ها، اندازه‌ها، فونت‌ها) مطابق است با دستورالعمل‌های برند. این دقت به جزئیات و پیروی از خواست‌های مشتریان بخش قابل‌توجهی از کار طراحان گرافیک است.
اما طراحان UX بیشتر از هر چیز دیگر بر کاربران و نیازهای آنان تمرکز دارند. برای آن‌ها هدف اصلی تعامل لذت‌بخش و رضایت‌بخش کاربران و محصول است و به‌دنبال یافتن راه‌هایی هستند برای اطمینان از اینکه محصول به نیازهای کلیدی کاربران پاسخ می‌دهد.
۲. فرآیند تکرارشونده
طراحی UX یک فرآیند تکرارشونده است و می‌تواند بسیار متفاوت از کاری باشد که یک طراح گرافیک انجام می‌دهد.
این کار با شناسایی یک مشکل شروع می‌شود. این مشکل ازطریق تحقیقات کاربر به‌دست می‌آید. بعداز مرحله‌ی شناسایی مشکل، تحقیقات بیشتری درباره‌ی چگونگی حل مشکل و یافتن بهترین راه‌حل‌ها انجام می‌شود.
راه‌حل‌های انتخاب‌شده ساخته و آزمایش می‌شود. از نتایج به‌دست‌آمده از تست برای تحقیق بیشتر و بهبود راه‌حل استفاده می‌شود. وقتی طرح اصلاح شد دوباره ساخته و تست می‌شود و این چرخه‌ی تکراری آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند تا در بررسی و تست‌ها مشخص شود که محصولی قابل‌عرضه به کاربران تولید شده است.
زمانی‌که این اتفاق می‌افتد، محصول عرضه می‌شود اما هنوز فرآیند طراحی تمام نشده است. تجربه کاربر محصول مداوم تست خواهد شد و براساس بازخورد کاربران، دور جدیدی از تحقیقات برای بهبود محصول آغاز می‌شود.
اما طراحی گرافیک بعداز تأیید طرح ازجانب کسی‌که آن را سفارش داده است، تمام می‌شود.
۳. چند‌رشته‌ای در‌مقابل تخصصی
طراحی گرافیک یک رشته‌ی تخصصی است و طراح گرافیک باید مجموعه‌ای از مهارت‌های تخصصی (ازجمله تسلط‌داشتن بر نرم‌افزارهای طراحی ازجمله ایلاستریتور) را داشته باشد.
اما طراحی UX تخصصی چند‌رشته‌ای است. طراحان تجربه کاربر باید پیوسته درباره‌ی روان‌شناسی انسان و تعامل انسان و ماشین، طراحی تعاملی، طراحی رابط کاربر، معماری اطلاعات و تکنیک‌ها و انواع روش‌های تحقیق کاربر مطالعه کنند و یاد بگیرند تا بتوانند به راه‌حل‌های درستی برای مشکلات کاربر برسند.
هوش مصنوعی و ابزارهای مبتنی‌بر AI چه تأثیری بر طراحی تجربه کاربر گذاشته‌اند؟
هوش مصنوعی بر طراحی تجربه کاربر نیز مانند سایر حوزه‌ها اثر گذاشته است. البته، تغییراتی که AI در فرآیند دیزاین سبب شده است، به این معنی نیست که طراحان UX شغلشان را ازدست می‌دهند و هوش مصنوعی و ابزارهای مبتنی‌بر آن می‌توانند جای آنان را بگیرند.
هوش مصنوعی در UX به سریع و بهینه‌شدن مراحل طراحی کمک می‌کند. کاربرپژوهی، جمع‌آوری داده و تحلیل آن‌ها با کمک ابزارهای اثربخش هوش مصنوعی در تحقیقات UX برای تیم‌های طراحی بسیار آسان‌تر می‌شود.
علاوه‌بر مرحله‌ی تحقیقات، از ابزارهای AI مانند ChatGPT و Midjourney می‌شود برای ایده‌پردازی، طراحی المان‌های بصری و حتی بهبود متن‌های تجربه کاربر و پیغام‌های خطا استفاده کرد.
برای تست طرح‌های مختلف و کاربردپذیری نیز ابزارهایی عرضه شده است که کار طراحان را، مخصوصا طراحان تازه‌کار و طراحانی که روی پروژه‌های کوچک کار می‌کنند، سرعت می‌بخشد.
«معرفی ۶ ابزار هوش مصنوعی برای طراحی UI/UX» را بخوانید تا با بهترین ابزارهای هوش مصنوعی که در مراحل مختلف فرآیند دیزاین به طراحان تجربه کاربر و طراحان محصول کمک می‌کند، آشنا شوید.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در این راهنمای جامع و به‌روز درباره‌ی تعریف تجربه کاربر و تمامی موضوعات مرتبط‌با طراحی تجربه کاربر توضیح دادیم.
تجربه کاربر در طراحی UI/UX محصولات دیجیتال مهم است چون اگر کاربران از تعامل با محصول راضی نباشند و نتوانند به هدفی که دارند برسند، محصول رقیب را که UX بهتری دارد، انتخاب می‌کنند.
بنابراین، طراحی تجربه کاربر برای موفقیت و سودآوری هر محصول دیجیتالی لازم است.
درست است که طراحی در ۳ حوزه‌ی رابط کاربر، تجربه کاربر و محصول نیازمند مهارت‌های مشابه است و طراحان UI، طراحان UX و طراحان UI/UX مسئولیت‌های مشابه و گاه مشترکی دارند، اما طراحی تجربه کاربر تخصصی مستقل است از طراحی رابط کاربر و طراحی محصول.
طراحی UX یک فرآیند است و برای انجام آن می‌شود از رویکردهای مختلف استفاده کرد. رویکرد تفکر طراحی از مهم‌ترین چهارچوب‌ها برای UX دیزاین است.
مزیت رویکرد تفکر طراحی در این است که با انتخاب آن رعایت اصول اساسی طراحی UX (انسان‌محوری، داده‌محوری، یکپارچگی، سادگی و آشنایی) تضمین می‌شود.
طراحی تجربه کاربر به‌دنبال یافتن راه‌حل برای مشکلات انسان‌ها است و طراحان از Social impact یا تأثیر اجتماعی دیزاین در جهان امروز به‌خوبی آگاه‌اند.
هوش مصنوعی و ظهور دیزاین مبتنی‌بر هوش مصنوعی تهدیدی برای این تخصص و طراحان UX نیست و سبب شده است تا بین هوش مصنوعی و ابزارهای مختلفش و طراحان و تیم‌های طراحی همکاری سازنده‌ای شکل بگیرد.
سوالات متداول درباره‌ی طراحی تجربه کاربر
۱. تجربه کاربر چیست؟
تجربه کاربر تمام ادراکات و احساساتی را دربر می‌گیرد که کاربر در زمان تعامل و استفاده از یک محصول خاص تجربه می‌کند.
۲. طراحی تجربه کاربری چیست؟
طراحی تجربه کاربر (UX) فرآیندی است برای طراحی محصولی که مردم آسان و لذت‌بخش از آن استفاده می‌کنند.
۳. آیا طراحی UX با طراحی رابط کاربر یکسان است؟
خیر. طراحی رابط کاربر طراحی رابط‌‌ها یا واسط‌های کاربر است که تعامل کاربر با محصول، تعامل انسان و کامپیوتر، را ممکن می‌کنند و یکی از بخش‌های فرآیند طراحی تجربه کاربر و محصول محسوب می‌شود.
۴. آیا طراحی محصول همان طراحی تجربه کاربر است؟
خیر. طراح محصول همان UX دیزاینر نیست و طراح تجربه کاربر نیز طراح محصول نیست. این دو، دو نقش مستقل با مسئولیت‌ها و مهارت‌های مخصوص‌‌به‌خود در تیم طراحی محصول است.
۵. UX دیزاین چند اصل دارد؟
طراحی تجربه کاربری ۳ اصل دارد: انسان‌محوری؛ داده‌محوری؛ یکپارچگی، سادگی و آشنایی.
۶. UX دیزاین چند مرحله دارد؟
رویکردهای مختلفی برای انجام فرآیند طراحی تجربه کاربر وجود دارد که هر طراح یا تیم طراحی براساس نیازهای پروژه یکی را انتخاب می‌کنند. هر رویکرد مراحل خاص خودش را دارد. برای نمونه، رویکرد تفکر دیزاین ۵مرحله‌ای است.
۷. مسئولیت‌های طراحان تجربه کاربر چیست؟
مسئولیت‌های طراحان تجربه کاربر عبارت است از: همکاری و تعامل با دیگر طراحان و اعضای تیم، به‌روزبودن، تحلیل رقبا، انجام‌دادن تحقیق کاربر، معماری اطلاعات، نگارش پرسونای کاربر، تدوین نقشه سفر کاربر و جریان‌های تعامل کاربر، انجام تست کاربردپذیری، وایرفریمینگ و پروتوتایپینگ، طراحی رابط کاربر، ثبت تحقیقات و روند اقدامات و فرآیندهای انجام‌شده.
۸. مهارت‌های UX دیزاینرها چیست؟
طراحان تجربه کاربر به مجموعه‌ای از مهارت‌های سخت و نرم نیاز دارند.
مهم‌ترین مهارت‌های سخت برای آنان عبارت است از: تدوین نقشه سفر کاربر و جریان‌های تعامل کاربر، تست کاربردپذیری، وایرفریمینگ و پروتوتایپینگ و کاربرپژوهی.
مهم‌ترین مهارت‌های نرم برای آنان عبارت است از: توانایی حل مسئله، کار تیمی، مهارت‌های ارتباطی و توانایی درک و شناخت مخاطب.
۹. آیا هوش مصنوعی طراحان تجربه کاربری را بیکار می‌کند؟
خیر. هوش مصنوعی همکار دیزاینرها در فرآیند طراحی است و کارها را برای آن‌ها آسان‌تر و سریع‌تر می‌کند.
۱۰. آیا یادگیری UX دیزاین پیش‌نیاز می‌خواهد؟
خیر. آموزش UX پیش‌نیاز نمی‌خواهد.
