پایتون بهتر است یا جاوا اسکریپت؟ کدام یک محبوب‌تر است؟ در چه پروژه‌هایی از جاوا اسکریپت یا پایتون استفاده می‌شود؟

در این مقاله، ما به مقایسه دو زبان برنامه‌نویسی بسیار محبوب و قدرتمند، یعنی Python و JavaScript، می‌پردازیم. هرکدام از این دو زبان مزایای خاص خودشان را دارند که باعث شده انتخاب برای توسعه‌دهندگان دشوار شود. این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا بهترین تصمیم را برای پروژه‌های خود بگیرید.

پایتون بهتر است یا جاوا اسکریپت؟

 با معرفی کلی پایتون شروع می‌کنیم. یکی از محبوب‌ترین و کاربردی‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی در جهان است. دلایل متعددی وجود دارد که برنامه‌نویسان ترجیح می‌دهند از پایتون استفاده کنند. این زبان از طراحی ساده و خوانایی بالا برخوردار است. همچنین پایتون مجموعه‌ای بسیار گسترده از کتابخانه‌ها و ابزارهای متنوعی دارد که به تسریع برنامه‌نویسی کمک می‌کنند. 

بیشتر بخوانید: “پایتون چیست؟ ۱۳ دلیلی که چرا باید آن را بیاموزید“

ویژگی های کلیدی پایتون

• توسعه سریع و کدنویسی آسان،
• دامنه گسترده‌ای از کتابخانه‌ها،
• رایگان و متن باز،
• زبان برنامه‌نویسی شی‌گرا،
•  جامعه گسترده‌ای از توسعه‌دهندگان،
• تسهیل عملیات پیچیده برنامه‌نویسی،
• ایده‌آل برای نمونه‌سازی نرم‌افزار (Software Prototyping) یا برنامه‌های آماده ـ تولید (Production-ready app).

شرکت‌های بزرگ زیر از پایتون استفاده می‌کنند:

• اینستاگرام،
• Spotify،
• گوگل،
• نتفلیکس،
• پینترست.

جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت به عنوان یک زبان برنامه‌نویسی محبوب برای توسعه وب‌سایت و وب اپ شناخته شده است. این زبان قابلیت اجرا در مرورگرهای وب را دارد و به برنامه‌نویسان این امکان را می‌دهد تا کدهای جاوا اسکریپت را در صفحات وب اجرا کنند. برنامه‌نویسان با جاوا اسکریپت تعاملات دینامیک و پویا را در وب‌سایت‌ها ایجاد کرده و تجربه کاربری بهتری برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند. به علاوه، جاوا اسکریپت در زمینه‌هایی مانند توسعه بازی‌های تحت وب و اپلیکیشن‌های موبایل نیز کاربرد دارد.

• ارائه عناصر تعاملی (interactive elements) در صفحات وب،
• زبان برنامه‌نویسی شی‌گرا،
• قابلیت کنترل و تغییر تمام اجزای صفحه وب از طریق DOM،
• قابل اجرا در سمت سرور و کلاینت.

شرکت‌های بزرگی که از جاوا اسکریپت استفاده می‌کنند:

• مایکروسافت،
• اوبر،
• فیسبوک،
• پی پال،
• eBay.

مقایسه پایتون و جاوا اسکریپت

 این دو زبان برنامه‌نویسی نباید به عنوان جایگزین یکدیگر در نظر گرفته شوند. می‌شود از هر دو در کنار یکدیگر استفاده و از قابلیت‌های هر کدام برای بهبود پروژه‌های برنامه‌نویسی بهره‌برداری کرد. به عنوان مثال، اینستاگرام از جاوا اسکریپت برای سمت کلاینت و از پایتون برای سمت سرور استفاده می‌کند تا مدیریت ترافیک زیاد خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهد.

با این حال، اگر می‌خواهید یک برنده را بین این دو زبان انتخاب کنید، باید به عوامل کلیدی زیر توجه کنید:

۱. سرعت و عملکرد

هدف اصلی استفاده از جاوا اسکریپت، بهبود سرعت تعامل کاربر با وب است. به دلیل ویژگی‌هایی نظیر پشتیبانی از Multithreading در Node.js، این زبان به‌خصوص برای توسعه back-end در صنعت توسعه نرم‌افزار به طور نسبی سریع‌تر عمل می‌کند.

اما پایتون یک ابزار عالی برای پردازش داده‌های حجیم، پروژه‌های با محاسبات متمرکز CPU، و پردازش داده‌ها در مقیاس بزرگ است. اگر توسعه‌دهندگان توانایی بهینه‌سازی کد پایتون با استفاده از ابزارهایی نظیر Cython یا NumPy را داشته باشند، عملکرد برنامه‌ها بهبود خواهد یافت.

۲. میزان محبوبیت

میزان محبوبیت زبان پایتون و جاوا اسکریپت نسبت به سایر زبان‌های برنامه‌نویسی همیشه بالا بوده است. چرا که هر کدام از این زبان‌ها گروه خاصی از توسعه‌دهندگان را بسته به حوزه فعالیت و پروژه‌هایشان تحت تاثیر قرار داده‌اند. با این حال اگر بخواهیم نگاهی بی‌طرفانه داشته باشیم، میزان رشد محبوبیت پایتون در مقایسه با جاوا اسکریپت از سرعت بالاتری برخوردار بوده است. منابع معتبر مختلف، آمارهای متفاوتی را درباره میزان محبوبیت این دو زبان برنامه‌نویسی ارائه کرده‌اند.

مثلا بر اساس نظرسنجی Stack Overflow در سال ۲۰۲۲، جاوا اسکریپت رایج‌ترین زبان برنامه نویسی مورد استفاده است.

از سوی دیگر، شاخص PYPL ۲۰۲۲ نشان داده که پایتون بهترین زبان برنامه‌نویسی است و جاوا اسکریپت را به سومین جایگاه منتقل کرده است.

و با توجه به شاخص TIOBE در سال ۲۰۲۲، پایتون جایگاه برتر را حفظ کرده و جاوا، C و جاوا اسکریپت را پشت سر گذاشته است.

بیشتر بخوانید: “آینده پایتون روشن است یا تیره؟“

۳. قابلیت مقیاس‌پذیری

در برنامه‌نویسی، مقیاس‌پذیری به قابلیت یک برنامه یا سیستم اشاره دارد که با افزایش بار کاری یا تعداد کاربران همچنان به درستی عمل کند. این قابلیت در زبان‌های مختلف متفاوت است:

زبان جاوا اسکریپت از یک محیط اجرایی چند رشته‌ای برخوردار است. به این معنا که می‌تواند چندین فرآیند را همزمان اجرا کند. این ویژگی اجازه می‌دهد که برنامه‌های جاوا اسکریپت به راحتی مقیاس‌پذیر باشند و با افزایش تعداد رشته‌ها و فرآیندها، عملکرد برنامه افت نکند.

پایتون از یک قفل مترجم جهانی به نام GIL (Global Interpreter Lock) استفاده می‌کند که اجازه اجرای همزمان چندین رشته را نمی‌دهد. این ممکن است باعث کاهش مقیاس‌پذیری برنامه‌های پایتون شود، به ویژه در برنامه‌هایی که به صورت گسترده از رشته‌ها برای پردازش همزمان استفاده می‌کنند. با این حال، کتابخانه‌های مختلفی مانند Dask و Joblib برای توزیع کار و بهبود مقیاس‌پذیری استفاده می‌شود.

۴. منحنی یادگیری

شاید در ابتدا این‌طور به نظر برسد که یادگیری جاوا اسکریپت در مقایسه با پایتون سریع‌تر است، اما در واقع اینطور نیست.  افراد ممکن است به سرعت با مفاهیم اولیه JS آشنا شوند، اما برای تسلط بر آن به زمان و تمرین بیشتری نیاز دارند. پس تسلط بر جاوا اسکریپت نسبتاً سخت‌تر است. این زبان دارای ساختارهای پیچیده‌تری است که ممکن است برای برنامه‌نویسان مبتدی مشکل باشد. و به دلیل همین ساختار پیچیده و تعداد خط کد بالاتر، معمولا روند اشکال‌زدایی کدها و توسعه پروژه با سرعت کمتری انجام می‌شود.

در مقابل پایتون به عنوان یک زبان برنامه‌نویسی شناخته می‌شود که برای افراد مبتدی بسیار مناسب و قابل درک است و یادگیری آن سریع‌تر اتفاق می‌افتد. پایتون به دلیل ساختار ساده کدهایش، به تعداد خط کد کمتری برای انجام وظایف مختلف نیاز دارد. کدهای پایتون خوانا و قابل فهم است و این باعث می‌شود که حتی برنامه‌نویسان مبتدی بتوانند کد‌های دیگران را به راحتی متوجه شوند. تعریف توابع و متغیرها در پایتون بسیار ساده است. علاوه‌براین توسعه پروژه‌های پایتون با سرعت بالاتری اتفاق می‌افتد.

۵. مفهوم وراثت (Inheritance)

وراثت یکی از اصول اساسی در برنامه‌نویسی شیءگرا است و به معنای این است که یک کلاس می‌تواند ویژگی‌هایی را که در کلاس دیگر (کلاس والد یا پدر) تعریف شده‌اند، به ارث ببرد. با این کار، از نوشتن کدهای تکراری جلوگیری می‌شود.

جاوا‌ اسکریپت از مفهوم وراثت به صورت کامل پشتیبانی نمی‌کند. در عوض، جاوا‌ اسکریپت از مدل مبتنی بر نمونه اولیه (Prototype-based) استفاده می‌کند. این یعنی ویژگی اشیاء که به عنوان نمونه اولیه در جاوا اسکریپت تعریف شده‌اند می‌توانند به دیگر اشیا منتقل شوند. این ساختار انعطاف‌پذیری بیشتری به برنامه‌نویسان می‌دهد اما از نظر مفهومی با وراثت تفاوت دارد.

در مقابل، پایتون به عنوان یک زبان برنامه‌نویسی شیءگرا با استفاده از ساختار کلاس‌ها کاملا از مفهوم وراثت پشتیبانی می‌کند.

۶. ماژول و کتابخانه‌ها

در پایتون، ماژول‌ها و کتابخانه‌ها بخش مهمی از این زبان هستند و به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهند کدهای آماده و توابع مفید را با import در پروژه‌های خود استفاده کنند. پایتون مجموعه‌ای گسترده از ماژول‌ها و کتابخانه‌ها دارد که برای مجموعه‌ای از وظایف مانند تحلیل داده، یادگیری ماشین و … استفاده می‌شوند. این به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا سرعت برنامه‌نویسی را افزایش دهند.

 جاوا اسکریپت که معمولاً در محیط مرورگرها برای توسعه وب استفاده می‌شود، در مقایسه با پایتون ماژول‌های داخلی بسیار کمتری دارد. به عبارت دیگر در جاوا اسکریپت، تعداد ماژول‌ها و کتابخانه‌های آماده محدودتر است. با این حال، توسعه‌دهندگان می‌توانند به صورت اختصاصی ماژول‌ها و کتابخانه‌های جدیدی برای پروژه‌های خود ایجاد و از آن‌ها در کدهای جاوا اسکریپت استفاده کنند.

۷. داده‌های عددی

در پایتون و جاوا‌ اسکریپت، نحوه‌ی مدیریت داده‌های عددی متفاوت است: در پایتون، شما می‌توانید با انواع داده‌های عددی از جمله اعداد صحیح (Integer)، اعشار شناور (Float)، و اعداد اعشاری ثابت (Fixed-point Decimal) کار کنید. این به برنامه‌نویسان امکان می‌دهد با دقت بیشتری به محاسبات عددی بپردازند.

جاوا‌ اسکریپت، داده‌های عددی محدودتری را شامل می‌شود و بیشترین تمرکز بر اعداد ممیز (اعداد با اعشار) وجود دارد و انواع داده‌های عددی دیگر کمتر رایج‌اند.

بیشتر بخوانید: “راهنمای کامل دیتاتایپ‌ها در جاوا اسکریپت“

۸. تبدیل ضمنی (Implicit Conversion)

تبدیل ضمنی یا Implicit Conversion در برنامه‌نویسی به معنای تبدیل خودکار یک نوع داده به نوع دیگر است بدون نیاز به اعلان صریح از برنامه‌نویس. زبان‌های برنامه‌نویسی این تبدیل‌ها را منطبق با نیازهای عملیاتی برنامه به‌طور خودکار انجام می‌دهند.

جاوا‌ اسکریپت اجازه می‌دهد که متغیرها به طور ضمنی از یک نوع به نوع دیگر تبدیل شوند. برای مثال جمع یک عدد و یک رشته، از نوع string خواهد بود.

3 + '3'; // خروجی '33'، یک رشته است

در پایتون باید نوع داده متغیرها تعریف شود و امکان تبدیل ضمنی وجود ندارد. در نتیجه در صورت اجرای کد زیر، با خطای TypeError مواجه می‌شوید.

3 + '3' # خطای TypeErroe

۹. توسعه برنامه‌های وب و موبایل

اصلی‌ترین هدف جاوا‌ اسکریپت توسعه برنامه‌های وب بوده است. اگرچه می‌توان از آن برای توسعه برنامه‌های موبایل نیز استفاده کرد، اما معمولاً به عنوان یک زبان برنامه‌نویسی جانبی و با استفاده از فریم‌ورک‌هایی مانند React Native یا NativeScript استفاده می‌شود.

پایتون نیز برای توسعه وب مناسب است، اما ممکن است زمان بیشتری برای پاسخ به درخواست‌ها نیاز داشته باشد. با این حال با استفاده از فریم‌ورک‌های توسعه وب مانند Django، Pyramid و Flask می‌شود توسعه وب در پایتون را بهبود داد. همچنین پایتون در ابتدا از توسعه برنامه‌های موبایل با ظاهر بومی پشتیبانی نمی‌کرد، اما اکنون امکان توسعه برنامه‌های رابط کاربر گرافیکی (GUI) با پایتون وجود دارد.

کلام آخر

جاوا‌ اسکریپت و پایتون هر دو زبان‌های برنامه‌نویسی محبوب و قدرتمندی هستند. اما به جرئت می‌توان گفت در مقایسه این دو زبان برنده قاطعی وجود ندارد.

انتخاب بین جاوا‌ اسکریپت و پایتون بستگی به مسیر کاری برنامه‌نویس و نوع پروژه دارد. اگر به توسعه وب و برنامه‌های پویا علاقه دارید، شرکت در دوره آموزش جاوا‌ اسکریپت می‌تواند به شما کمک کنند.

از طرف دیگر پایتون دارای دیتا تایپ متنوع و کتابخانه‌های غنی است، به همین دلیل به عنوان یک ابزار قدرتمند برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و توسعه برنامه‌های علمی شناخته می‌شود. در نتیجه اگر به تجزیه و تحلیل داده‌ها، توسعه برنامه‌های علمی و تحقیقاتی یا توسعه وب با تمرکز بر کد تمیز علاقه دارید، دوره آموزش پایتون برای شماست.