سوشال کامرس یا تجارت اجتماعی چیست؟ چرا برای کسب‌وکارها مهم است؟ ارتباط سوشال کامرس و تجارت الکترونیک (E-commerce) چیست؟ ارتباط تجارت اجتماعی و دیجیتال مارکتینگ و سوشال مدیا مارکتینگ چیست؟ بهترین شبکههای اجتماعی (پلتفرم‌ها) برای سوشال کامرس کدام شبکهها هستند؟
ما در دهکده‌‌ای جهانی زندگی می‌کنیم. اول اینترنت و حالا شبکههای اجتماعی انسان‌ها را درسراسر جهان بایکدیگر مرتبط کردند. شما ممکن است آشپزی باشید ایرانی که در پاریس زندگی میکنید. به‌راحتی می‌توانید ازطریق حساب اینستاگرام خود برای فارسی‌زبانان در تمام دنیا محتوا تولید کنید و حتی کلاس آشپزی آنلاین برگزار کنید.
سوشال مدیا و شبکههای اجتماعی دیگر فقط جایی برای وقت‌گذراندن و سرگرمی نیست. شبکههای اجتماعی تبدیل شدند به فروشگاه. فروشگاهی بسیار بزرگ که در آن تقریبا همه نوع کالا و خدمات پیدا می‌شود، از گل و گلدان گرفته تا لباس و لوازم آرایشی و دوره‌های آموزشی و تور طبیعت‌گردی و عکاسی و جواهرات و هتل و … .
بعضی کسبوکار هستند که اصلا وبسایت یا مغازه‌ای واقعی ندارند و فقط یک حساب اینستاگرام دارند و ازطریق آن خود را به مشتری معرفی می‌کنند و به او محصولاتشان را می‌فروشند. البته، قدرت و امکانات سوشال مدیا فقط درخدمت کسب‌وکارهای کوچک یا متوسط یا نوپا نیست. حتی برندهای بسیار قدیمی و بسیار معتبر در صنایع و حوزه‌های مختلف (مانند بولگاری، دیور، بنز) در شبکههای اجتماعی حساب دارند و از قدرت شبکههای اجتماعی برای بازاریابی و فروش کمک می‌گیرند.
قدرت شبکههای اجتماعی آن‌قدر زیاد شده که دیگر فقط ابزاری برای دیجیتال مارکتینگ نیست. بلکه ممکن است تجربه‌ی خرید مشتری به‌کلی در شبکههای اجتماعی شکل بگیرد. به‌همین‌علت، کسب‌وکارها و دیجیتال مارکترها باید با مفهوم و پدیده‌ی جدیدی به‌نام سوشال کامرس یا تجارت اجتماعی به‌خوبی آشنا باشند.
این مقاله پاسخ سوالات طرح‌شده در ابتدای مقدمه را می‌دهد و شما را تمام‌وکمال با سوشال کامرس و اهمیت آن آشنا می‌کند.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
تجارت اجتماعی (Social Commerce) چیست؟
نمی‌دانم شما تجربه‌ی خرید از اینستاگرام را دارید یا نه و اساسا چه‌قدر از اینستاگرام یا تلگرام خرید میکنید. اما من دوستی دارم که اگر بخواهد خرید کند فروشگاه‌هایی را که در اینستاگرام دارد چک می‌کند و درصورتی‌که آن‌ها چیزی را که او می‌خواهد نداشته باشند، می‌رود سراغ وبسایت‌ها یا مراکز خرید واقعی. یکی‌از اکانت‌هایی که دارد، برای دختری است که از ترکیه لباس و کفش وارد می‌کند. شیوه‌ی کارش این‌طوری است که کالاها را استوری می‌کند و سفارش می‌گیرد و بعد که آمد ایران و آن‌ها را آورد، برای مشتری پست می‌کند. پس،
تمامی مراحل خرید کالا در همان اینستاگرام (شبکه‌ی اجتماعی) انجام می‌شود. و تمامی ارتباط مشتری و کسبوکار درهمان شبکه‌ی اجتماعی شکل می‌گیرد. مشتری نیاز نیست به وبسایت برود و خریدش را انجام دهد. همه‌چیز در همان پلتفرم اتفاق می‌افتند- این یعنی تجارت اجتماعی.
هرچه می‌گذرد و تعداد کاربران شبکههای اجتماعی درجهان بیشتر می‌شود (درحال‌حاضر، شبکههای اجتماعی بیش‌از ۴ میلیارد کاربر در سراسر جهان دارند)، کسب‌وکارها گزینه‌های بیشتری برای به‌کارگیری شبکهها و پلتفرم‌های اجتماعی دراختیار دارند. نگاهی به مهم‌ترین استراتژی‌های سوشال مدیا مارکتینگ کسب‌وکارها در سال ۲۰۲۲ فعالیت‌ها و حجم سرما‌یه‌گذاری آن‌ها برای بازاریابی و فروش در شبکههای اجتماعی را به‌خوبی نشان می‌دهد. درواقع، کسب‌وکارها به این سمت حرکت می‌کنند که تمامی تعامل و تجربه‌ی خرید مشتری در شبکههای اجتماعی محبوب او اتفاق بیفتد. چون کسب‌وکارها به‌دنبال حداکثرکردن کسب درآمد و سود از شبکههای اجتماعی هستند.
در یک کلام ،
شبکههای اجتماعی به پلتفرم‌های سوشال کامرس، یعنی فروشگاه، تبدیل شدند.
سودآوری سوشال کامرس برای کسب‌وکارها
چرا تجارت اجتماعی برای همه‌ی کسب‌وکارها در جهان مهم شده است؟ چون سودآور است؟ چرا و براساس چه داده و آماری کسب‌وکارها به این نتیجه رسیدند که تجارت اجتماعی خوب و سودآور است؟ دیجیتال مارکتینگ و سوشال مدیا مارکتینگ علاوه‌بر ارتقای آگاهی از برند و کمک به ساختن و حفظ‌کردن وفاداری به برند، درنهایت باید فروش کسبوکار را بیشتر کند. بنابراین، اگر کسب‌وکارها در تمام نقاط دنیا سود و افزایش فروش از شبکههای اجتماعی کسب نمی‌کردند، پدیده‌‌ای به‌نام تجارت اجتماعی در بازار به‌وجود نمی‌آمد.
درادامه، با دلیل و آمار به شما می‌گویم چرا سوشال کامرس برای کسب‌وکارها سودآور است (اهمیت دارد).
- پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۲۷ درآمد کسب‌وکارها از فروش اینترنتی (آنلاین) در جهان به رقم ۲۷تریلیون دلار برسد.
- در سال ۲۰۲۰، مجموع ۸۹.۴میلیارد دلار کالا و خدمات ازطریق تجارت اجتماعی فروخته شده بود. تخمین‌زده شده است که آن رقم در سال ۲۰۲۷ به ۶۰۴.۵میلیارد دلار خواهد رسید.
- براساس آمار متا (فیسبوک)، ۸۳٪ از کاربران اینستاگرام برای پیداکردن کالا یا خدمات جدید و ۸۰٪ برای اینکه تصمیم بگیرند کالا یا خدمتی را بخرند از این سوشال مدیا کمک می‌گیرند.
- ۷۷٪ از مشتریان (در آمریکا) بعد‌از اینکه تعامل مثبتی با برند در شبکههای اجتماعی داشتند، از آن برند خرید کردندو آن را بر رقیبش ترجیح دادند.
- ۹۱٪ از کسب‌وکارهای آمریکایی در ۳ سال آینده بودجه سوشال مدیا مارکتینگ خود را افزایش خواهند داد.
درکنارهم قراردادن آمارهایی که ذکر شد (حتی آماری که درباره‌ی کسب‌وکارهای آمریکاست) به دیجیتال مارکتر هر کسب‌وکاری، چه کوچک چه متوسط و بزرگ، می‌گوید فروش و سود در شبکههای اجتماعی و سوشال مدیا مارکتینگ است. چون ترجیح مشتری این است که کالا را در سوشال مدیا پیدا کند، همان‌جا قیمت و همه‌ی جزئیات را دریافت کند و ازهمان‌جا خریدش را انجام دهد.
مزایای تجارت اجتماعی برای کسب‌وکارها
تجارت اجتماعی چه مزایایی برای کسب‌وکارها دارد؟ البته، به‌جز این مزیت بزرگ که برای آن‌ها سودآور است. سوشال کامرس به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا
۱. مشتریان بیشتری کسبوکار را ببینند و درباره‌ی کسبوکار و محصولاتش نظر بدهند
وقتی هرروز مشتریان بیشتری از اینستاگرام برای پیداکردن محصولی که می‌خواهند بخرند استفاده می‌کنند، یعنی محتوایی که کسب‌وکارها برای سوشال مدیا تولید می‌کنند و همچنین کامنت‌های کاربران و نظرات اینفلوئنسرها در تصمیم‌گیری آن‌ها مهم است. کسبوکار باید چهره‌ای شفاف و کامل از خود و محصولاتش در سوشال مدیا برای کاربران ترسیم کند. آمارها هم نشان می‌دهد که مشتریان برای شناختن برند و کسبوکار به تصویری که از آن در سوشال مدیا شکل گرفته است، توجه می‌کنند.
۲. مشتریان و رفتارشان را بهتر و عمیق‌تر بشناسد
تعداد لایک‌ها و کامنت‌ها و سیوهای یک پست در حساب اینستاگرام برای کسبوکار بسیار مهم است. دیجیتال مارکترها باکمک‌گرفتن از آن داده‌ها می‌توانند مشتریان خود را بهتر بشناسند و فرآیند بازاریابی خود را هدفمندتر دنبال کنند. هر شبکه‌ی اجتماعی ابزارهایی دارد که بخشی‌از داده‌هایی را که مربوط‌به تعامل کاربران با پست‌های حساب‌های تجاری است، دراختیار دیجیتال مارکتر می‌گذارد. البته، دیجیتال مارکتر می‌‌تواند از ابزارهای مدیریت شبکههای اجتماعی استفاده کند تا داده‌های بیشتری از رفتار کاربران به‌دست بیاورد.
۳. مشتری علاقه‌مند را در کوتاه‌ترین زمان به خریدار تبدیل کنند
تصور کنید همین‌طور که دارید در اینستاگرام می‌چرخید، به پستی برمی‌خورید که نشان می‌دهد کسب‌وکاری لوازم آرایشی را که شما می‌‌خواهید، می‌فروشد. آن کسبوکار گفته برای خرید به فلان شماره پیام دهید. درآن‌صورت، امکان دارد که شما منصرف شوید یا کاری پیش بیاید و نتوانید خرید را انجام دهید. حال تصور کنید که آن کاربر با پستی مانند تصویر زیر مواجه می‌شد و View Shop را می‌دید و مستقیما وارد فروشگاه می‌شد. درآن‌صورت، مشتری علاوه‌بر محصولی که اول در پست دیده بود، محصولات دیگر را هم می‌دید. پس، درهمان فضا خریدش را کامل می‌کرد.
تفاوت سوشال کامرس و E-commerce
Electronic Commerce یا تجارت الکترونیک اصطلاح عامی است که برای نامیدن خرید‌وفروش کالا و خدمات و انتقال داده و اطلاعات و پول ازطریق شبکه‌ای الکترونیکی، که عمدتا اینترنت است، به‌کار گرفته می‌شود. اما همان‌طور که گفته شد، تجارت اجتماعی یعنی تجربه‌ی خرید‌ی که تماما در شبکههای اجتماعی اتفاق می‌افتد. بنابراین، نه تجارت الکترونیک سوشال کامرس است و نه برعکس. تجارت اجتماعی بخشی‌از تجارت الکترونیک است.
بهترین پلتفرم ها برای سوشال کامرس
خب رسیدیم به سوال بسیار مهمی که دیجیتال مارکتر هر کسب‌وکاری باید به آن جواب دهد: کدام شبکه‌ی اجتماعی باید پلتفرم سوشال کامرس کسبوکار باشد؟ اینستاگرام؟ فیسبوک؟ پینترست؟ یا هر سه؟ برای پاسخ‌دادن به آن سوال مهم باید یک نکته را درنظر گرفت و به یک سوال مهم دیگر هم جواب داد. اول سوال و بعد نکته را می‌گویم.
- در کشوری که کسبوکار فعالیت می‌کند کدام سوشال مدیا محبوب‌تر است و کاربران بیشتری دارد؟ اگر کسبوکار در ایران فعال است، براساس آمار و ترندهای سوشال مدیا در سال ۲۰۲۲ اینستاگرام محبوب‌ترین شبکه‌ی اجتماعی در ایران است. اگر کسبوکار در آمریکا فعال است، باید فیسبوک و تیک‌تاک را درنظر بگیرد.
- همه‌ی شبکههای اجتماعی ابزارهای لازم را برای اینکه به پلتفرم تجارت اجتماعی تبدیل شوند، ندارند. درحال‌حاضر، اینستاگرام (Instagram Shopping) و فیسبوک (Facebook Shops) و پینترست (Product Pins) امکانات و ابزارهای لازم را (مانند تگ دسته‌بندی محصولات و قیمت، یا همان آیکون سبد خرید در اینستاگرام، یا Add to cart) دراختیار کسب‌وکارها گذاشته‌اند تا آن‌ها بتوانند در آن شبکهها فروشگاه داشته باشند. البته، یوتیوب و تیک‌تاک نیز درحال افزودن دکمه‌ی Shop now به امکانات خود هستند.
کسب‌وکاری که در ایران فعالیت می‌کند باید اینستاگرام و کسب‌وکاری که در آمریکا فعالیت می‌کند فیسبوک را انتخاب کند. البته، ممکن است تیم دیجیتال مارکتینگ کسب‌وکاری به این نتیجه برسد که آن کسبوکار باید در هر ۳ پلتفرم فروشگاه داشته باشد. برای تصمیم‌گیری بهتر، تیم دیجیتال مارکتینگ کسب‌وکارها باید عوامل دیگر را مانند داده‌هایی که درباره‌ی رفتار و تعامل کاربران با برند در سوشال مدیا‌های مختلف است، درنظر بگیرند.
پس، بهترین پلتفرم سوشال کامرس برای یک کسبوکار الزاما بهترین پلتفرم تجارت اجتماعی برای کسبوکار دیگری نیست.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
۱. فروش آنلاین و تجارت الکترونیک متحول می‌شود. کسب‌وکارها به‌دنبال این هستند که از تمامی امکانات و فرصت‌هایی که اینترنت دراختیار آن‌ها گذاشته است، برای جذب مشتری و فروش بیشتر بهره بگیرند.
۲. تا دیروز آن فرصت و امکان وبسایت‌‌های فروشگاهی بودند. اما سوشال کامرس (فروشگاه‌داشتن در شبکههای اجتماعی) فرصت طلایی کسب‌وکارها برای امروز و آینده است.
۳. تجارت اجتماعی یعنی همه‌ی مراحل خرید یک کالا یا خدمت، از آشنایی تا برند و محصول گرفته تا پاسخ دادن سوالات مشتری درباره‌ی کالا، پرداخت و حتی پشتیبانی پس از خرید، در شبکههای اجتماعی و ازطریق آن شبکهها انجام شود.
۴. هنوز همه‌ی شبکههای اجتماعی ابزارها و امکانات لازم برای تجارت اجتماعی را ندارند. اما مطمئن باشید در آینده‌ای نه‌چندان دور همه به پلتفرمی برای سوشال کامرس تبدیل می‌شوند.
۵. دیجیتال مارکتر برای اینکه بتواند به کسب‌وکارها کمک کند تا بیشترین سود را از تجارت اجتماعی کسب کنند، باید دیجیتال مارکتینگ و اصول پایه‌ای آن را خیلی خوب بداند. پس، اولین قدم برای کسی‌که می‌خواهد دیجیتال مارکتر شود یا حرفه‌ای سوشال مدیا مارکتینگ کند، این است که دوره دیجیتال مارکتینگ را بگذراند.
۶. خیلی وقت است که سوشال مدیا مارکتینگ به حوزه‌ای تخصصی از دیجیتال مارکتینگ تبدیل شده. بنابراین، برای سوشال مدیا مارکتینگ موفق و همچنین هدایت‌کردن کسب‌وکارها برای سوشال کامرس موفق داشتن، دیجیتال مارکتینگ کافی نیست و مارکتر باید آموزش بازاریابی شبکههای اجتماعی را نیز خیلی تخصصی گذرانده باشد.
۷. علاوه‌بر همه‌ی این‌ها (و این مورد فقط یک پیشنهاد است)، بهتر است دیجیتال مارکتر با بازاریابی محتوا نیز خیلی خوب آشنا باشد. چون درنهایت، چیزی‌که در شبکههای اجتماعی مشتری را جذب می‌کند و برند و محصولاتش را به او معرفی می‌کند، محتواست.
