با رشد پرسرعت تکنولوژی دنیای محصولات دیجیتال به صورت شگفت‌انگیزی تغییر کرده است. خواسته‌های جدید کاربران و تمایل بیشتر و روزافزون آنها به لذت بردن از تکنولوژی و خدمات آن از یک‌سو و رقابت بی‌نظیر ارائه‌دهندگان محصولات و خدمات دیجیتال از سوی دیگر، در کنار بزرگتر شدن روزانه بازار تکنولوژی؛ سبب شده است تا نقش‌ها، وظایف و شغل‌های جدیدی به وجود بیاید. شغل‌‌هایی که چه بسا در دهه گذشته وجود نداشتند.
از جمله نقش‌های جذاب، کلیدی و البته بسیار حساس و پرمسئولیت شرکت‌هایی که کالا و خدمات دیجیتال ارائه می‌دهند یا برای ارائه محصولات فیزیکی خود نیازمند امکانات دیجیتال‌اند، مدیریت محصول دیجیتال (Digital Product Manager) است. این نقش به خصوص با روی کار آمدن مفاهیم و تخصص‌هایی همچون طراحی تجربه و تعامل کاربر (UX / UI)، هر روز در میان صاحبان مشاغل و همچنین افرادی که به این حوزه علاقمندند نگاه‌های بیشتری را به سمت خود جلب می‌کند.
در این محتوا درباره‌ی مدیر محصول دیجیتال، نقش و وظایفش در فرآیند طراحی محصول مفصل بحث شده است.
چرا طراحی محصول دیجیتال مهم است؟ «طراحی محصول و ساختن جهانی بهتر» را بخوانید تا با اهمیت طراحی محصول در جهان امروز آشنا شوید.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
مدیر محصول دیجیتال کیست؟
مدیر محصول مسئول برنامه‌ریزی، طراحی، توسعه و عرضه محصولات جدید به بازار است. هدف او رساندن محصول به موفقیت در بازاریابی و فروش است. مدیر محصول دیجیتال نیز همین مسئولیت را برای محصولات دیجیتال دارد. به عبارت دیگر، او باید محصولات دیجیتال را از زمان طراحی تا عرضه به بازار مدیریت کند و هدف نهایی او رساندن محصول به موفقیت دربازاریابی و فروش باشد.
محصولات دیجیتال شامل ابزارهای نرم‌افزاری، برنامه‌های کاربردی، وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌‌‌‌ها و هر محصول دیجیتال دیگری است که به صورت الکترونیکی توسعه داده و استفاده می‌شود.
مهارت‌های مدیر محصول دیجیتال چیست؟
برای موفقیت به عنوان یک مدیر محصول دیجیتال به چندین مهارت اصلی نیاز است. محصولات دیجیتال در چند جنبه اساسی با محصولات فیزیکی متفاوت‌اند. به همین دلیل، مدیر محصول دیجیتال برای موفقیت باید چندین مهارت اضافه بر آن‌هایی که مدیر محصول دارد، داشته باشد. در ادامه، مهارت‌هایی که مدیر محصول از هر دو مجموعه مهارت به آنها نیاز دارد، آورده شده است.
مهارت‌هایی که همه مدیران محصول (شامل مدیران محصول دیجیتال) باید داشته باشند:
۱. برنامه‌ریزی استراتژیک
همه مدیران محصول باید توانایی داشته باشند که نمای کلی پروژه را در نظر بگیرند و آینده‌نگری کنند. سپس از این قابلیت برای تعیین برنامه‌ها و اهداف خود و تیم چندتخصصی (cross-functional team) استفاده کنند.
یک تیم چندتخصصی یا چندرشته‌ای به گروهی اطلاق می‌شود که اعضای آن از حوزه‌ها و تخصص‌های مختلفی هستند و با همکاری و تعامل در قالب یک تیم، به اجرای یک پروژه یا رسیدن به یک هدف مشترک می‌پردازند. به عبارت دیگر، تیمی که علاوه بر تخصص و تجربه در زمینه‌ی خود، توانایی همکاری با اعضای دیگر را نیز دارند. این تیم‌ها معمولاً برای حل مسائل پیچیده و چالش‌هایی که به تخصص‌های مختلف نیاز دارند، تشکیل می‌شوند.
۲. اولویت‌بندی
مدیران محصول حتی در شرکت‌هایی که بودجه‌های زیادی دارند، باید با منابع محدود کار کنند و پروژه را به سرانجام برسانند. همچنین، زمان محدودی برای اختصاص دادن به هر پروژه در اختیار دارند. به همین دلیل، مدیران محصول می‌بایست برای شناسایی اولویت‌های صحیح و افزودنشان به نقشه محصول خود توانایی داشته باشند.
۳. تحقیق و تجزیه و تحلیل
مدیران محصول موفق برای بررسی محصولات فیزیکی و دیجیتال نیاز به مهارت‌های تحقیقاتی فوق‌العاده دارند. مدیران باید داده‌های مرتبط را پیدا و این داده‌ها را به اطلاعاتی تبدیل کنند که به بهبود محصولاتشان کمک کند.
مهارت‌هایی که مدیران محصول دیجیتال باید داشته باشند:
مدیران محصول دیجیتال باید مجموعه‌ای دیگر از مهارت‌ها را برای نظارت بر محصولات دیجیتال داشته باشند.
۱. راه‌اندازی سریع و به‌روزرسانی منظم
مدیران محصول دیجیتال امروزی چاره‌ای جز پذیرش اصول چابکی در مدیریت محصول ندارند. این اصول باعث می‌شوند که محصولات کاربردی‌تر و باکیفیت‌تری در فواصل زمانی کوتاه‌تر به کاربران ارائه شوند. این بدان معنا است که تیم محصولات دیجیتال باید به‌روز‌رسانی‌های کوچک محصول را در برنامه دائمی خود قرار دهند.
۲. تفکر طراحی
تجربه کاربر یکی از اجزای اساسی یک محصول دیجیتال است. بهترین نرم‌افزار یا برنامه موبایل در صورتی که رابط کاربر و تجربه کاربر آن گیج‌کننده باشد، شکست خواهد خورد. مدیر محصول دیجیتال باید بداند که چگونه تجربه کاربر محصول را به گونه‌ای ایجاد کند که گویا و قابل استفاده باشد. به همین دلیل است که او باید تفکر دیزاین (Design Thinking) را در خود پرورانده باشد.
۳. تحلیل Usage Data
مدیران محصول دیجیتال نسبت به مدیران محصولی که بر کالاهای فیزیکی نظارت دارند، از مزیت‌هایی نسبی برخوردارند. چون مدیران محصول دیجیتال اطلاعاتی را که نشان می‌دهد مردم چگونه از محصولاتشان استفاده می‌کنند و چه چیزهایی مزیت یا عیب به حساب می‌آیند، ردیابی می‌کنند. مدیران محصول دیجیتال باید مهارت خواندن و تفسیر داده‌های قابل تحلیلِ محصول را داشته باشند. چرا که می‌توانند از این بینش برای بهبود محصولات خود استفاده کنند.
عبارت Product Analytics یا تحلیل محصول به دریافت کردن و تجزیه و تحلیل داده‌های کمی از طریق ابزارهای مختلف اشاره دارد که نحوه تعامل کاربران با یک محصول را ثبت و تحلیل می‌کنند.
این نوع usage data ممکن است شامل پرکاربردترین ویژگی‌های یک محصول، میانگین زمانی که کاربران برای انجام یک اقدام خاص صرف می‌کنند و نقشه‌ی مسیر هر کاربر در طول استفاده از محصول باشد.
مسئولیت‌ها و شرح وظایف مدیر محصول دیجیتال چیست؟
مسئولیت‌های خاص یک مدیر محصول دیجیتال در هر شرکت ممکن است متفاوت باشد. اما مسئولیت‌هایی که در ادامه می‌آیند، حداقل وظایفی‌اند که در شرح کار یک مدیر محصول دیجیتال وجود دارد:
- رهبری توسعه محصول دیجیتال (یا مجموعه‌ای از این محصولات)،
- تجزیه و تحلیل بازار برای اطمینان از حفظ مزایای محصول نسبت به رقبای خود،
- درک شخصیت (پرسونا) کاربر و خریدار و ارائه ارزش پیشنهادی منحصر به فرد به هر کدام،
- نظارت، تجزیه و تحلیل و عمل به تحلیل‌های کلیدی محصول، بهبود مداوم محصول، افزایش نرخ نگهداری و افزایش ارزش طول عمر مشتری (LTV)؛
- ایجاد و اولویت‌بندی نقشه راه استراتژیک محصول.
تفاوت مدیر محصول دیجیتال و مدیر پروژه دیجیتال چیست؟
مردم اغلب مدیر محصول را با شغل مدیر پروژه اشتباه می‌گیرند. این عناوین تقریباً مشابه به نظر می‌رسند، اما نقش آنها بسیار متفاوت است.
مدیر محصول دیجیتال
مدیر محصول دیجیتال یک موقعیت استراتژیک است. نقش آن بر چشم‌انداز محصول، اهداف اصلی و شناسایی تناسب محصول با بازار (product – market fit) تمرکز دارد. او همچنین با هماهنگی تیم چندتخصصی هدایتشان به سمت هدف استراتژیک را بر عهده دارد.
تناسب محصول با بازار به موقعیتی اشاره دارد که مشتریانِ هدفِ یک شرکت به گونه‌ای تاثیرگذار محصول آن شرکت را خریداری و استفاده می‌کنند. مشتریان فقط به خریدن محصول اکتفا نمی‌کنند و به دیگران نیز توصیه می‌کنند تا محصول را بخرند. این رفتارشان در سودآوری و رشد محصول بسیار موثر است.
مدیر پروژه دیجیتال
این نقش عمدتا تاکتیکی است. مدیر پروژه دیجیتال بر مراحل و منابع مورد نیاز (همچون منابع مالی و منابع انسانی) برای تکمیل پروژه در بازه زمانی مشخص‌شده و با استفاده از بودجه اختصاص‌یافته برای پروژه نظارت می‌کند.
این دو نقش ممکن است با هم کار کنند تا محصول دیجیتال موفقیت‌آمیزی به بازار عرضه شود و به همکاریشان ادامه دهند تا محصول را بهبود دهند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در این مقاله مروری داشتیم بر مهارت‌های مدیر محصول دیجیتال از جمله چابکی در به‌روزرسانی محصول، تفکر طراحی (طراحی تجربه و تعامل کاربر) و تحلیل داده‌ها. همچنین به حداقل وظایف او و تفاوت مدیریت محصول دیجیتال و مدیر پروژه دیجیتال پرداختیم.
تیم طراحی هر محصولی به یک مدیر محصول نیاز دارد. پس، ناگفته پیدا است که این شغل بازارکار خوبی هم دارد. اگر به این سؤال فکر می‌کنید که چطور می‌شود یک مدیر محصول دیجیتال شد، پاسخ این است که آموزش طراحی محصول را بگذرانید. در حوزه‌ی طراحی محصول (UI/UX) کار و تجربه کسب کنید. بعد مهارت‌هایی را که برای مدیر محصول شدن لازم است، یاد بگیرید. حالا آماده‌اید تا به عنوان مدیر محصول یک تیم را هدایت و رهبری کنید.