آیا برای طراحان محصول یادگرفتن مهارتهای سخت و فنی برای طراحی UI/UX محصولات دیجیتال برای بازار امروز کافی است؟ اگر نه و اگر طراحان محصول باید در کنار به‌روز نگه‌داشتن مهارتهای سخت خود، مهارتهای نرم (Soft Skills) جدیدی را نیز یاد بگیرند؛ به چه مهارتهای نرمی نیاز دارند؟ آیا رشد و گسترش هوش مصنوعی و ابزارهای آن تأثیری بر شغل طراحی محصول و مهارتهای لازم برای آن داشته است؟
از عمر تخصص طراحی محصولات دیجیتال (وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌ها) خیلی نمی‌گذرد. اما نگاهی به آگهی‌های استخدام وبسایت‌های کاریابی ایران و جهان نشان می‌دهد که کسب‌وکارها در حوزه‌های مختلف برای طراحی و توسعه محصولات دیجیتال به طراحان UI/UX و مدیران محصول بسیار نیاز دارند.
طراحی محصول به شغل پرتقاضایی در ایران و جهان تبدیل شده است. پس، میشود گفت که «طراحان محصول تازه‌کار حتما کار پیدا می‌کنند و در کارشان پیشرفت می‌کنند». خیر، متاسفانه این‌طور نیست.
طراحان محصولی می‌توانند به‌راحتی جذب بازار کار شوند و وظایفشان را به‌خوبی انجام دهند که مهارتهای سخت و مهارتهای نرم لازم و به‌روز را به‌خوبی یاد گرفته باشند.
درباره‌ی مهارتهای سخت طراحان UI/UX زیاد بحث شده است. در ادامه، به مهم‌ترین مهارتهای نرم که هر طراح محصولی باید یاد بگیرد، پرداخته شده است.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
داشتن کدام مهارتهای نرم برای طراحان UI/UX ضروری است؟
قبل از پرداختن به مهم‌ترین مهارتهای نرم طراحان UI/UX ، بد نیست که نگاهی کوتاه به مهارتهای سخت آن‌ها داشته باشیم. و به این سؤال مهم نیز پاسخ دهیم که چرا یادگیری مهات‌های نرم در پیشرفت کاری دیزاینرها بسیار تعیین‌کننده شده است.
ماموریت طراحان محصول این است که وبسایت یا اپلیکیشنی طراحی کنند که کاربران راحت و سریع با آن تعامل رضایت‌بخش داشته باشند. اگر رابط کاربر (User Interface) و تجربه کاربر (User Experience) اصولی و درست دیزاین نشده باشند، محصول موفقیت تجاری به‌دست نمی‌آورد. درنتیجه، کسب‌‌‌وکار (صاحب محصول) نیز ضرر میکند.
به همین دلیل، مهم‌ترین مهارتهای سخت برای طراحان UI/UX آن‌هایی است که به آنان کمک میکند تا کاربران محصول را بشناسند و برای رفع نیاز آن‌ها محصول دیجیتال را طراحی کنند. و دقیقا به همین دلیل است که تفکر دیزاین پایه و اساس طراحی محصول به‌حساب می‌آید. در تفکر دیزاین، طراح یاد می‌گیرد که چطور مشکل کاربر را پیدا کند، برای رفع آن طراحی کند، نمونه اولیه از دیزاین را بسازد و آن را بسنجد. در تمام مراحل تفکر دیزاین، دیزاینر با
- انواع تحقیقات کمی و کیفی،
- جمع‌آوری داده،
- ابزارها و نرم‌افزارهای مختلف سروکار دارد.
نقش و اهمیت تحقیقات و جمع‌آوری داده در فرآیند طراحی به‌قدری است که گفته میشود «طراحی UI/UX باید داده‌محور باشد». پس، با این اوصاف، تمرکز و تسلط بر مهارتهای سخت یعنی
- تفکر دیزاین،
- طراحی رابط کاربر،
- تحقیقات UX و
- تسلط بر نرم‌افزارها و ابزارهای دیزاین برای طراح UI/UX مهم‌تر و تعیین‌کننده‌تر است.
اما رشد و گسترش هوش مصنوعی و ابزارهای هوش مصنوعی در دیزاین معادلات را تغییر داده است. هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از مراحل کار را، که به مهارتهای سخت و فنی نیاز دارد، به‌جای و برای طراحان محصول انجام دهد.
در این فضا، اگر دیزاینر می‌خواهد با هوش مصنوعی رقابت کند؛ باید بر کسب مهارتهای نرم تمرکز و سرمایه‌گذاری کند.
۱. مهارت نرم بازخوردگرفتن و پذیرش بازخوردهای منفی
از مهم‌ترین مهارتهای نرم یک طراح UI/UX این است که باید در هر مرحله از کار و مخصوصا در مرحله‌ی پایانی و برای ارزیابی‌کردن نمونه‌ی اولیه از دیگران بازخورد بخواهد و همه‌ی بازخوردها، به‌ویژه نقدها و بازخوردهای منفی، به دیزاین را بپذیرد. یادتان باشد که بسیاری از جنبه‌های طراحی محصول و بسیاری از راه‌حل‌هایی که برای مشکلات تعامل کاربر با یک وبسایت یا اپلیکیشن پیدا می‌کنید، امری ذهنی و شخصی است. ممکن است دیزاینر دیگری برای همان مشکل راه‌حل دیگری پیدا کرده باشد.
بنابراین، یکی از کارهای روزانه‌ی طراحان محصول بازخورد‌خواستن است. سؤالی که ممکن است پیش بیاید این است که دیزاینر از چه کسی باید بازخورد بخواهد؟ تقریبا از همه ـ هم‌تیمی‌ها، صاحبان محصول، کاربران و حتی ChatGPT و دیگر ابزارهای هوش مصنوعی. علاوه بر آن، باید نقدها و بازخوردهای منفی را بشنود، بپذیرد و تصمیم یا طرح را براساس آن اصلاح کند و دوباره بازخورد بخواهد.
دیزاین مبتنی بر هوش مصنوعی (AI Driven Design) در آغاز راه است ولی هر روز که می‌گذرد پرطرفدارتر و محبوب‌تر میشود. اگر با دیزاین مبتنی بر هوش مصنوعی آشنا نیستید و می‌خواهید قدرت و توانایی ابزارهای هوش مصنوعی در مراحل مختلف طراحی UI/UX را کاملا درک کنید، «دیزاین مبتنی بر هوش مصنوعی چیست؟» را بخوانید.
۲. مجموعه مهارتهای نرم تفکر نقادانه
احتمالا در محتواهای مختلف درباره‌ی اهمیت تفکر نقادانه (Critical Thinking) زیاد خواندید. اما تفکر نقادانه چیست؟ تعریف این مهارت در یک جمله کار آسانی نیست و احتمالا در بسیاری از محتواهای وب فارسی نیز این مهارت جامع‌وکامل معرفی نشده است. تفکر نقادانه یک مهارت نیست. مجموعه‌ای از چند مهارت نرم است که سبب میشود تا کسی که مجموعه مهارتهای نرم نقادانه اندیشیدن را کسب کرده باشد، در ارزیابی سخنان و ادعاهای دیگران سؤالات درست و به‌جا بپرسد. او کسی است که هیچ‌چیز را بی‌دلیل نمی‌پذیرد و قطعی نمی‌داند. او
- مهارت نرم فعالانه گوش‌دادن را کسب کرده،
- مهارت نرم تحقیق برای رسیدن به شواهد و مدارک (داده) برای ارزیابی شنیده‌هایش را آموخته،
- به انواع مغالطات آگاه است،
- مهارت نرم استدلال‌آوردن منطقی و ارزیابی منطقی استدلال‌ها را کسب کرده و
- مهارت نرم تعامل مؤثر و هدفمند با دیگران را نیز یاد گرفته است.
مهارت تفکر نقادانه در ارزیابی بازخوردها و پیداکردن راه‌حل برای مشکلات به کمک طراح UI/UX می‌آید. دیزاینری که این مجموعه مهارت‌ها را در خود پرورش داده است، از زوایای مختلف به موضوعات نگاه میکند و می‌داند که باید به‌دنبال یافتن پاسخ چه سؤالاتی برود تا به جواب (راه‌حل) برسد.
مهارت نرم تفکر نقادانه سخت به‌دست می‌آید چون مغز انسان عادت کرده است که زود قضاوت کند. به همین دلیل، اصلا گمان نکنید که همه‌ی دیزاینرها این مجموعه مهارت‌ها را دارند و شما هم خیلی زود و مثلا با خواندن چند کتاب یا دیدن چند ویدئو‌ی آموزشی می‌توانید آن‌ها را کسب کنید! به تمرین نیاز دارید، به تمرین خیلی زیاد. و این را هم یادتان نرود که تفکر نقادانه فقط برای ارزیابی ادعاها یا سخنان انسان‌ها نیست. با هوش مصنوعی هم باید نقادانه تعامل کنید.
۳. مهارت نرم تعامل و همکاری با انسان و ماشین (هوش مصنوعی)
به اینفوگرافی زیر که از مقاله‌ای با عنوان «چطور مهارتهای تفکر نقادانه را در کار تقویت کنیم؟» برداشته شده است، نگاه کنید. همان‌طور که می‌بینید مهارت نرم حل مسئله و مهارت نرم برقراری ارتباط مؤثر که معمولا جدا از مهارتهای تفکر نقادانه به آن پرداخته میشود، زیرمجموعه‌ی مهارتهای تفکر نقادانه است.
همان‌طور که اشاره شد و نکته‌ای که طراحان UI/UX امروز و آینده باید به آن توجه کنند این است که تعامل و همکاری برای آن‌ها دیگر محدود به کاربران بالقوه، صاحبان محصول و دیگر متخصصان تیم طراحی محصول (ازجمله توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان) نمی‌شود، در هر مرحله هوش مصنوعی و ابزارهای آن حضور پررنگ دارند. درحقیقت، همکار جدید همه‌ی طراحان محصول و عضو جدید همه‌ی تیم‌های طراحی محصول هوش مصنوعی است. به همین دلیل، دیزاینر باید خود را برای تعامل و ارتباط مؤثر با انسان و ماشین و همکاری با انسان و ماشین در مراحل مختلف کار کاملا آماده کرده باشد. انگار باید مهارت نرم جدیدی به لیست مهارتهای نرم تفکر نقادانه افزوده شود: مهارت نرم تعامل با هوش مصنوعی.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
۱. طراحی UI/UX با حضور هوش مصنوعی تغییر کرده است. پیش‌بینی شده بود که در آینده هوش مصنوعی و ابزارهای آن در فرآیند طراحی محصول بسیار کاربردی میشود، اما هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد که آن آینده تا این حد نزدیک باشد.
۲. طبیعی است که مهارتهای سخت و مهارتهای نرم لازم برای طراحان محصول در سایه‌ی حضور هوش مصنوعی در فضای کاری این تخصص نیز متحول شده باشد.
۳. کارشناسان و صاحب‌نظران در حوزه‌ی علوم کامپیوتر، تعامل انسان و ماشین و دیزاین در مقاله‌های علمی از تفکر دیزاین نقادانه (Critical Design Thinking) بحث کردند. به‌نظر آن‌ها فرآیند طراحی محصول باید به‌کلی تغییر کند.
۴. در فهرست مهارتهای نرم طراحان UI/UX همیشه به مهارت نرم تعامل و همکاری، مهارت نرم حل مسئله و تفکر نقادانه اشاره میشود. اما برای بازار کار امروز و آینده ۳ مهارت نرمی که معرفی شد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. کارفرمایان و شرکت‌های بزرگ به‌دنبال دیزاینرهایی‌اند که نشان دهند این مهارت‌ها را کسب کرده‌اند.
۵. یادگرفتن مجموعه مهارتهای تفکر نقادانه و استفاده از آن در فرآیند طراحی UI/UX، بازخوردگرفتن، ارزیابی بازخورد و از همه مهم‌تر استفاده از هوش مصنوعی و ابزارهای آن در دیزاین محصول سخت و زمان‌بر است.
۶. اگر به طراحی محصول یا طراحی تجربه کاربری و رابط کاربری علاقه‌مندید و هنوز آن‌ها را یاد نگرفتید، توصیه می‌کنیم یادگیری مهارتهای تفکر نقادانه را شروع کنید.
۷. البته، اگر UI/UX را در دوره‌ای آموزشی یاد بگیرید که به‌روز است و در آن مهارتهای سخت و نرم لازم برای ورود به بازار کار امروز و آینده به مهارت‌آموزان آموزش داده میشود، از دیگر رقبا برای ورود به بازار کار جلو می‌افتید.
۸. به سرفصل‌های دوره تخصصی آموزش طراحی محصول آکادمی آمانج نگاه کنید. سرفصل‌های این دوره کاملا به‌روز طراحی شده و آموزش تمام مهارت‌ها نیز در آن گنجانده شده است.