جهان با بحران‌های سختی دست‌به‌گریبان است. زمین هر روز گرم‌تر می‌شود. تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن امنیت غذایی تک‌تک ساکنان کره‌ی زمین و همچنین تنوع زیستی را تهدید می‌کنند. اقیانو‌س‌های جهان با پلاستیک پر می‌شوند و یونسکو پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۵۰ تعداد پلاستیک‌ها از ماهی‌ها بیشتر می‌شود. جنگ در اوکراین و همه‌گیری کرونا نیز اوضاع جهان را پیچیده‌تر کرده است. هیچ‌کس در امان نیست. ما هم در ایران، درست مانند مردم دیگر کشورهای جهان، با پیامدهای بحران‌های جهانی مواجه‌ایم.
حتما از خودتان می‌پرسید بحران‌ها و مشکلات جهانی چه ارتباطی با طراحی محصول دارد؟ مگر با طراحی UI/UX می‌شود تغییرات اقلیمی و بحران گرسنگی در جهان را حل کرد؟ بله، با طراحی محصول می‌شود به حل‌کردن بحران‌های جهانی، منطقه‌ای و کشوری کمک کرد. خب، چطور؟ اگر طراح محصول برای Social impact طراحی کند، آ‌ن‌وقت است که می‌تواند به پیدا‌کردن راه‌حل برای بحران‌ها کمک کند.
در این محتوا درباره‌ی رویکردی بسیار جدید به دیزاین و طراحی محصول در قرن ۲۱ بحث و به این سوالات پاسخ داده می‌شود که طراحی UI/UX برای social impact (تاثیر اجتماعی و فرهنگی) چیست؟ و طراح محصول چطور می‌تواند با هدف کمک‌کردن به حل مشکلات و تاثیر مثبت‌گذاشتن بر جامعه و فرهنگ طراحی کند؟.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
Social impact و طراحی UI/UX
بحران‌های جهانی و منطقه‌ای را یک کشور یا یک سازمان یا حتی چند کارشناس و متخصص و شرکت نمی‌توانند حل کنند. حل‌کردن بحران‌های جهانی مشارکت جهانی می‌خواهد. یعنی حتی من و شما هم باید در حد خودمان برای مقابله با گرمایش زمین تلاش کنیم. حل‌کردن بحران‌های یک کشور نیز بدون مشارکت همه‌ی مردم، نهادهای دولتی و بخش خصوصی میسر نیست. پس، مشارکت مردم برای حل بحران، چه در سطح جهانی و چه در سطح منطقه‌ای و ملی، لازم است.
علاوه‌بر مردم و در کنار آن‌ها، مشارکت و همراهی شرکتها و کسبوکارها نیز در پیدا‌کردن راه‌حل برای مشکلات و همچنین عملی‌شدن راه‌حل‌‌ها بسیار مهم و تعیین‌کننده است. چطور می‌شود با گرمایش زمین مقابله کرد اگر کمپانی‌های انرژی در سراسر جهان برای تولید انرژی‌های پاک و تجدید‌پذیر سرمایه‌گذاری نکنند؟
یا چطور می‌شود از مصرف سوخت‌های فسیلی کاست اگر شرکت‌های خودروسازی خودرو‌های برقی طراحی و تولید نکنند؟ اگر شرکت‌های کامپیوتری و فناوری اطلاعات مثل گوگل یا مایکروسافت نرم‌افزارها و برنامه‌هایی مثل Google Workspace یا Microsoft Teams را طراحی و تولید نمی‌کردند و دورکاری امکان‌پذیر نمی‌شد، جهان چطور می‌توانست بحران کرونا را کنترل و مدیریت کند؟
پس، می‌شود کسبوکارها در طراحی و تولید محصولات علاوه‌بر در نظر گرفتن نیازها و مشکلات کاربران/مشتریان، نیازها و مشکلات جامعه یا حتی جهان را نیز در نظر بگیرند و برای حل‌کردن مشکلات تعداد بیشتری از مردم محصول طراحی کنند. حتی ممکن است محصول طراحی‌شده به مردم آگاهی بدهد تا فرهنگ غلطی در جامعه اصلاح شود یا امکانات لازم را برای ایجاد‌کردن تاثیر مثبت در جامعه فراهم کند.
با اپلیکیشن بیدود آشنا هستید؟ همان‌که اولین پلتفرم هوشمند برای استفاده‌از دوچرخه‌های اشتراکی در ایران است. جز این است که این اپلیکیشن با یک تیر چند نشان را زده است؟
Social impact در دیزاین
social impact چیست و چه ارتباطی با دیزاین دارد؟ اگر بخواهیم social impact را کلمه‌به‌کلمه معنی کنیم، ترجمه‌ی آن ترکیب می‌شود تاثیر اجتماعی. اما معنای آن ترکیب چیزی فراتراز تاثیر اجتماعی است و به همین دلیل در فارسی به تاثیر اجتماعی و فرهنگی ترجمه شده است. social impact در زمینه‌های گوناگون کاربرد دارد.
ازآنجایی‌که شرکتها و کسبوکارها هستند که محصول را برای عرضه و فروش طراحی و تولید می‌کنند، تاثیر اجتماعی و فرهنگی را باید در زمینه‌ی فعالیت‌های اقتصادی و تجاری معنی کرد. تعریف زیر (که در سایت دانشگاه Duke آمده) تعریف روشن و کاملی است. تاثیر اجتماعی و فرهنگی!
any significant or positive changes that solve or at least address social injustice and challenges. Businesses or organizations achieve these goals through conscious and deliberate efforts or activities in their operations and administrations.
هر تغییر مثبت یا مهمی است که چالش‌ها و نابرابری‌های اجتماعی را حل می‌کند یا حداقل به آن‌ها می‌پردازد. کسبوکارها و شرکتها با اقدامات و تلاش‌های آگاهانه و هدفمند در مدیریت و فعالیت‌هایشان به آن اهداف می‌رسند.
پس، تاثیر اجتماعی و فرهنگی رویکردی است که کسبوکارها و شرکتها در تمامی سیاست‌ها و عملکردهایشان، از سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها گرفته تا سیاست‌های استخدامی غیرتبعیض‌آمیز، درنظر می‌گیرند و باتوجه‌به آن تصمیم‌گیری می‌کنند. از کنار هم قراردادن تعریف بالا و تعریفی که از دیزاین درادامه ذکر خواهد شد، ارتباط دیزاین و تاثیر اجتماعی و فرهنگی مشخص می‌شود.
Design is a set of methods and a way of thinking that can be applied to virtually every discipline and problem.
دیزاین مجموعه‌ای از روش‌ها و شیوه‌ای برای فکرکردن است که تقریبا در هر رشته و برای حل هر مشکلی کاربرد دارد.
طراحی UI/UX و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد
طراحی UI/UX با تفکر دیزاین آغاز می‌شود. یعنی با شناختن عمیق کاربر (انسان)، نیازها، مشکلات و ترس‌هایش. پس، دیزاینر بهتر از هر کسی می‌تواند برای نیازها و مشکلات انسان قرن ۲۱ که با گرسنگی و افزایش دمای کره‌ی زمین مواجه است، راه‌حل پیدا کند. طراحان رابط کاربری و تجربه کاربری لازم نیست خیلی دنبال نیازها و چالش‌های جهان معاصر بگردند. سازمان ملل متحد کار را برای همه راحت کرده است.
در سال ۲۰۱۵، سازمان ملل متحد ۱۷ هدف جهانی را با‌عنوان اهداف توسعه پایدار (Sustainable Development Goals or SDGS) برای پایان‌دادن به گرسنگی، فقر، محافظت‌از کره‌ی زمین و تحقق صلح و رفاه جهانی تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرد. سازمان ملل از همه‌ی کشورهای جهان خواست تا سرمایه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود را برای دستیابی به این اهداف به‌کار گیرند. یعنی همه‌ی دولت‌ها جهان باید تمام تلاششان را بکنند تا اهداف ۱۷گانه‌ی توسعه پایدار را در سرزمینشان محقق کنند.
طراحی محصول باید انسان‌محور باشد و همدلانه. دیزاینر باید نیازهایی را که انسان خودش به آن‌ها واقف نیست کشف کند. و برای بهتر‌کردن زندگی او طراحی کند. انسان‌ها در سراسر جهان به آب‌وهوای پاک، سلامتی، غذای کافی، تحصیل، عدالت و برابری، کار شایسته و صلح و امنیت نیاز دارند.
کسبوکارها و شرکتها باید مسئولانه فعالیت کنند. آن‌ها نباید به‌خاطر منافع اقتصادی خود به جامعه، افراد و محیط‌زیست آسیب رسانند. بلکه باید با نوآوری و خلاقیت و به‌کارگرفتن تکنولوژی‌های جدید کمک کنند تا آن اهداف محقق شود. طراحان محصول و دیزاینرها هستند که به کسبوکارها کمک می‌کنند تا نقش خودشان را برای تحقق آن اهداف ایفا کنند.
نمونه‌هایی از طراحی محصول برای تاثیر اجتماعی و فرهنگی
شاید این سوال پیش بیاید که واقعا می‌شود سایت یا اپلیکیشنی طراحی کرد که به تحقق‌یافتن اهداف توسعه پایدار در جهان کمک کند؟ سایت یا اپلیکیشن واقعا می‌تواند تاثیر اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایجاد کند؟ بله. نمونه‌های زیر ثابت می‌کنند که واقعا می‌شود.
۱. ShareTheMeal
ShareTheMeal اولین اپلیکیشنی است که با هدف کمک به مبارزه با گرسنگی در جهان طراحی و ساخته شده است. این اپلیکیشن متعلق به برنامه‌ی جهانی غذای سازمان ملل متحد (UN World Food Programme) است. با این اپلیکیشن هرکس در هر کجای دنیا که باشد، می‌تواند پول غذای حداقل یک خانواده‌ی گرسنه در جهان را پرداخت کند. در اپلیکیشن به پرداخت‌کننده اطلاع داده می‌شود که آن پول برای تهیه‌ی غذای چه کسانی در کجای دنیا صرف شده است. یعنی ۹ میلیون نصب‌کننده‌ی این اپلیکیشن از تاثیر مثبتی که در مبارزه با گرسنگی در جهان می‌گذارند، مطلع می‌شوند.
۲. Unicef.org
طراحی رابط کاربری و تجربه کاربر سایت یونیسف واقعا کم‌نظیر است. به همه‌ی علاقه‌مندان به طراحی UI/UX پیشنهاد می‌کنم سایت یونیسف را به‌دقت مطالعه و بررسی کنند. تمامی المان‌های بصری متناسب‌با نیاز کاربرانی که به هر دلیل به سایت یونیسف سر می‌زنند، دیزاین شده است. همه‌چیز در سایت ساده و هدایت‌کننده است. سلسله‌مراتب بصری سایت چشم کاربر را به مهم‌ترین موضوعات این روزهای یونیسف می‌رساند: کمک به کودکان جنگ‌‌زده‌ی اوکراینی و کمک به یونیسف (Donate).
۳. ECOSIA
خلاقانه‌ترین راه برای مقابله‌با گرمایش زمین و درخت‌کاری افزونه‌ای (موتور جستجویی) است به‌نام Ecosia. وقتی این افزونه را روی کروم نصب کردید، موتور جستجوی شما به Ecosia تبدیل می‌شود. این موتور جستجو نیز مانند گوگل از راه تبلیغات کسب درآمد می‌کند. فقط فرقش با گوگل این است که سودی را که از تبلیغات به‌دست می‌آورد، برای کاشتن درخت در نقاط مختلف دنیا هزینه می‌کند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
۱. طراحی محصول این قدرت و امکان را دارد که در سطح ملی و بین‌المللی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی مثبتی را ایجاد کند.
۲. چالش‌ها و بحران‌های جهان امروز و خطراتی که زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کنند، مشخص است. طراح UI/UX با کمی مطالعه درباره‌ی اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد با خطرات و چالش‌ها و کارهایی که برای مقابله‌با آن خطرات لازم است در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی انجام شود، آشنا می‌شود.
۳. بعد از آن آشنایی و دیدن مشکلات، دیزاینر با خلاقیت و ایده‌پردازی به‌دنبال راه‌حل می‌گردد. نیاز نیست او برای همه‌ی مشکلات راه‌حل پیدا کند. کافی است هر طراح به دور و بر خودش نگاه کند و ببیند چه تاثیر اجتماعی مثبتی را می‌تواند خلق کند.
۴. طراحی محصول با هدف ایجاد‌کردن تاثیر اجتماعی و فرهنگی مثبت رویکردی به دیزاین است. یعنی در هر پروژه‌ای که دیزاینر در دست دارد باید از خود بپرسد: چطور می‌شود از این پروژه و فرآیند حل مسئله در این پروژه‌ی خاص برای ساختن تاثیر اجتماعی و فرهنگی بهره برد؟
۵. از طراحی UI هم به‌تنهایی می‌شود کمک گرفت تا تاثیر مثبت ایجاد کرد. برای اینکه ببینید چطور، سری به سایت unesco.org بزنید.