من هنوز استرسی را که برای انتخاب رشته داشتم یادم است. رتبه‌ی بسیار خوبی در کنکور آورده بودم و همه می‌گفتند باید بروی مهندسی عمران بخوانی. چون همه معتقد بودند که «پول تو مهندسی عمرانه».
اما من عاشق ریاضی بودم. ولی خب در آن سال‌ها کسی نمی‌توانست از ریاضی محض و جبر و احتمال و آمار پول دربیاورد. رشته‌های مهندسی آینده‌دار بودند.
فکر می‌کنم خیلی از بچههای دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ تجربیات مشابهی دارند. هنوز که هنوز است خیلی‌ها فکر می‌کنند که پول و آینده در دکتر و مهندس‌شدن است. اما من و شما و بچههای دهه‌ی ۸۰ و ۹۰ به‌خوبی می‌دانیم که همه‌ی راه‌ها به دانشگاه و مهندس‌شدن ختم نمی‌شود.
نیروی کار و تخصصی که بازار امروز و آینده می‌خواهد، با ۱۰ سال پیش بسیار بسیار متفاوت است و آن نیروی متخصص که خواهان دارد نیز الزاما در دانشگاه تربیت نمی‌شود.
بازار کار امروز به مهندسی نیاز دارد که بتواند با هوش مصنوعی (AI) کار کند. بازار کار امروز دیتا ساینتیست می‌خواهد. بازار کار امروز برنامه‌نویس پایتون می‌خواهد. کسب‌وکارهای امروز به یادگیری ماشین نیاز دارند، یعنی متخصص ماشین لرنینگ می‌خواهند.
خب، اگر واقعا این‌طور است، کدام شغل‌ها در حوزه ماشین لرنینگ بیشتر در بازار تقاضا دارد؟
درآمد آن‌هاچشم انداز چطور است؟
واقعا در بازارکار ایران برای ماشین لرنینگ شغل هست؟
یا یادگیری ماشین لرنینگ برای کسانی ایده‌آل است که قصد مهاجرت دارند و می‌خواهند مطمئن شوند هرجا که بروند، برای آن‌ها کار پیدا می‌شود؟
این مقاله پاسخ سوالات طرح‌شده را به شما می‌دهد. پس، آن را بخوانید.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
در سال ۲۰۲۴ با ماشین لرنینگ چه شغل‌ها و چه درآمدی می‌شود داشت؟
قبل‌از اینکه درباره‌ی شغل‌ها و درآمد یادگیری ماشین در سال ۲۰۲۴ حرف بزنم، اول باید دید نگاه جهانی و کسب‌وکارهای بزرگ به این حوزه چگونه است و چه آینده‌ای درانتظار بازارکار یادگیری ماشین در جهان است.
انسان به‌جایی رسیده است که می‌تواند ماشین یا برنامه‌ای را بسازد و بعد به او آموزش دهد و یاد دهد تا کار مشخصی را انجام دهد. دیگر نیاز نیست انسان کارهای تکراری و بسیار زمان‌بر را خودش انجام دهد.
تازه، جالب اینجاست که ماشین آموزش‌داده‌شده ممکن است فراتراز آموزش‌ها برود و خودش چیزهای جدیدی را یاد بگیرد.
هرروز کسب‌وکارهای بیشتری از هوشمندی ماشین‌ها (هوش مصنوعی) بهره می‌گیرند. البته، کاربردهای هوش مصنوعی فقط به حوزههای صنعت و تجارت و اقتصاد محدود نمی‌شود.
هوش مصنوعی، و یادگیری ماشین که یکی‌از اصلی‌ترین شاخه‌های AI است، کاربردهای جالبی در حوزههای مختلف، از بانکداری و امنیت سایبری گرفته تا حفاظت‌از محیط‌زیست و پزشکی، پیدا کرده است.
طبیعی است هرچه کاربردهای یک تکنولوژی یا علم بیشتر شود، فرصت‌های شغلی مربوط‌به آن نیز رشد می‌کند. خوشبختانه، آمارهای مراجع جهانی نیز این رشد را درباره‌ی شغل‌های حوزه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین تایید می‌کنند.
بگذارید داده‌هایی را که در گزارش سال ۲۰۲۰ مجمع جهانی اقتصاد (The World Economic Forum)، با شما درمیان بگذارم تا ببینید آینده‌ی هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ چه‌قدر روشن است.
داده‌های این گزارش در سال ۲۰۲۴ نیز قابل‌استناد است چون در این گزارش خیلی خاص و ویژ‌ه به موضوع تأثیر هوش مصنوعی و زیرشاخه‌های آن بر بازار کار و ازبین‌رفتن بعضی مشاغل پرداخته شده است.
داده‌ها و آمار چه تصویری از آینده‌ی هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای ما ترسیم می‌کنند؟
- ۶۳٪ از CEOهای کسب‌وکارهای جهان معتقد هستند که درآینده تاثیر هوش مصنوعی از اینترنت بیشتر خواهد بود.
- هوش مصنوعی در زندگی و کار انسان تغییرات بنیادین ایجاد خواهد کرد.
- درست است که هوش مصنوعی شغل‌هایی را نابود می‌کند یا نابود خواهد کرد، اما شغل‌های جدید و بیشتری را درآینده ایجاد می‌کند.
- شغل‌های جدیدی که هوش مصنوعی درآینده ایجاد خواهد کرد، تخصص‌ها و مهارتهای جدید می‌خواهد. کشورهای جهان از امروز باید نیروی کار جوان خود را با مهارتهای جدید آموزش دهند و آماده کنند.
- علاوه‌بر برنامه‌ریزی برای آموزش نیروی کار آینده (جوانان)، کشورها باید برنامه‌هایی برای آموزش‌دادن مهارتهای جدید و متخصص‌کردن نیروی کار فعلی خود داشته باشند.
- تا سال ۲۰۳۰، ۲۶٪ یعنی مبلغی بیش‌از ۱۵ تریلیون دلار از تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان از هوش مصنوعی و پیشرفت‌هایی که آن در حوزه‌ها و صنایع مختلف ایجاد می‌کند، به‌دست خواهد آمد.
- هوش مصنوعی بیشتراز دیگر کشورها، سبب رشد در اقتصاد چین و ایالات متحده‌ی آمریکا خواهد شد.
پس، جهان به متخصصین هوش مصنوعی و یادگیری ماشین نیاز دارد و آینده‌ی شغلی آن متخصصان تضمین شده است.
پرتقاضاترین شغل‌ها در حوزه‌ی یادگیری ماشین در ایران و جهان در سال ۲۰۲۴
خب، متوجه شدیم که مشاغل حوزه‌ی هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ بازارکار خواهد داشت. اما، کدام شغل‌ها پرتقاضاتر است و درآمد بهتری دارد؟
اولین و پرتقاضاترین شغل در حوزه‌ی یادگیری ماشین، دیتا ساینس است. در مقاله‌ی دیگری، با این نقشه راه متخصص داده شوید، خیلی مفصل درباره‌ی بازارکار و درآمد متخصصان داده در ایران و جهان بحث شده است. به‌همین‌دلیل، دراینجا به آن نمی‌پردازم.
بعد‌از دیتا ساینس، به‌ترتیب مشاغل زیر پردرآمدترین و پرتقاضاترین مشاغل در حوزه‌ی ماشین لرنینگ هستند:
۱. Machine Learning Engineer (ML engineer)
مهندس یادگیری ماشین کسی است که با هوش مصنوعی محصولاتی را می‌سازد که با انسان در تعامل و تماس قرار خواهند گرفت. پس او محصولات تجاری می‌سازد. حقوق پایه‌ی مهندسان یادگیری ماشین در کمپانی‌های بزرگی مانند اپل، متا و نتفیلیکس ۱۵۰هزار دلار در سال است. درحالی‌که حقوق پایه‌ی مهندس یادگیری ماشین در آمریکا ۱۳۰هزار دلار در سال، در انگلستان ۵۵هزار پوند و در آلمان ۶۰هزار یورو در سال است.
۲. Data Science Consultant
همان‌طور که از نام این موقعیت شغلی مشخص است او کسی است که به کسب‌وکارها در صنایع مختلف مشاوره می‌دهد تا مشکلاتشان را با هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برطرف کنند. مشاوران دیتا ساینس معمولا با شرکت‌هایی که تخصصشان مشاوره‌‌‌دادن به کسب‌وکارهاست همکاری می‌کنند. حقوق یک مشاور علم داده در آمریکا بیش‌از ۱۱۳هزار دلار در سال و در انگلستان ۵۰هزار پوند و در آلمان ۶۹هزار یورو در سال است.
۳. Machine Learning Research Scientist
دانشمند تحقیقات یادگیری ماشین کسی است که با دانشگاهها، موسسات تحقیقاتی و شرکت‌های بزرگی مثل گوگل همکاری می‌کند. برعکس متخصص داده که کارش عملی است، کار محقق یادگیری ماشین حول‌محور تئوری و نظریه‌پردازی می‌گردد. حقوق سالانه‌ی یک محقق یادگیری ماشین در آمریکا ۱۱۹هزار دلار، در انگلستان ۵۱هزار پوند و در آلمان ۶۶هزار یورو است.
۴. Natural Language Processing (NLP) Scientist
متخصص پردازش زبان طبیعی کسی است که به کامپیوترها کمک می‌کند تا زبان انسان را بهتر بفهمند. هدف او این است که تعامل میان انسان و ماشین طبیعی‌تر و راحت‌تر شود. حقوق سالانه‌ی یک متخصص پردازش زبان طبیعی در آمریکا ۱۱۲هزار دلار و در انگلستان ۵۱هزار پوند است.
۵. Human-Centered Machine Learning Designer
طراح یادگیری ماشین انسان‌محور کسی است که سیستم‌های اطلاعاتی را به‌گونه‌ای دیزاین می‌کند که با انسان تعامل عمیق و معنادار برقرار کند و از او یاد بگیرد. حقوق سالانه‌ی این دیزاینر در آمریکا ۱۱۶هزار دلار است.
۶. Business Intelligence (BI) Developer
توسعه‌دهنده هوش تجاری کسی است که وظیفه دارد با تحلیل داده‌های تجاری ترندهای بازار را برای کسب‌وکار از آن‌ها استخراج کند. حقوق سالانه‌ی یک توسعه‌دهنده هوش تجاری در آمریکا ۱۳۲هزار دلار، در انگلستان ۴۸هزار پوند و در آلمان ۶۲هزار یورو است.
وضعیت و آینده‌ی ماشین لرنینگ در بازار کار ایران چطور است؟
خب حقیقت این است که درحال‌حاضر برای بیشتر مشاغل حوزه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین فرصت‌های شغلی خیلی زیادی وجود ندارد. اما نباید این‌طور فکر کرد که یادگیری ماشین در ایران آینده‌ای ندارد.
خوشبختانه، در ایران شرکت‌های دانش‌بنیانی وجود دارند که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند و آمارهای مربوط‌به آن شرکت‌ها امیدوارکننده‌اند:
- بنابر آمار هوشینو در سال ۱۴۰۲، تعداد ۲۹ شرکت چندحوزه‌ای هوش مصنوعی در ایران فعال هستند.
- بنابر آمار رئیس کمیسیون هوش مصنوعی نصر (نظام صنفی رایانه)، حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ شرکت در ایران در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند.
- بنابر آمار ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان در سال ۱۴۰۰، کاربردهای هوش مصنوعی در ایران با تلاش ۸۹ شرکت دانش‌بنیان شتاب گرفته است. (این مقاله در مرداد ۱۴۰۳ به‌روزرسانی شده است تا جدیدترین آمارها را به خواننده بدهد. متاسفانه، ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان آمارهایش را از سال ۱۴۰۰ به بعد به‌روز نکرده است.)
اگر فرصت‌های شغلی با مهارت یادگیری ماشین را در جابینجا جستجو کنید به ۱۲۴ شغل و اگر هوش مصنوعی را جستجو کنید به ۱۷۰ فرصت شغلی می‌رسید.
براساس گزارش حقوق و دستمزدهای جاب‌ویژن ۱۴۰۳
- حداقل حقوق مهندس یادگیری ماشین در تهران ۲۱میلیون تومان و در شهرهای بزرگ ۱۵میلیون است.
- حداقل حقوق کارشناس ارشد علوم داده و هوش مصنوعی در تهران ۳۶میلیون و در شهرهای بزرگ ۲۲میلیون است.
- حداقل حقوق مدیر علوم داده و هوش مصنوعی در تهران ۵۳میلیون است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
۱. بی‌شک هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ اقتصاد جهان و همچنین نوع شغل‌ها و مهارت‌هایی را که کسب‌وکارها و صنایع مختلف به آن نیاز دارند، درآینده‌ای نه‌چندان دور متحول خواهد کرد.
۲. دولت‌‌ها، دانشگاهها و مراکز آموزشی و همچنین کسب‌وکارها در سراسر جهان باید نیروی کار فعلی و نیروی کار جوان (نیروی کار آینده) را آماده کنند و مهارتهای جدید، مثل یادگیری ماشین، را به آن‌ها آموزش دهند.
۳. نکته‌ی بسیار بسیار مهمی که باید به آن توجه کرد این است که برعکس مهندسی عمران و نفت و شیمی، می‌شود برنامه‌نویسی پایتون یا ماشین لرنینگ را خارج‌از دانشگاه هم یاد گرفت.
۴. می‌شود ادعا کرد که برای یادگیری ماشین همه‌جا کار هست. البته، در کشورهای صنعتی و قطب‌های تکنولوژی جهان قطعا فرصت‌های شغلی بیشتری وجود دارد و وجود خواهد داشت.
۵. باتوجه‌به تمامی آمار و اطلاعاتی که در این مقاله ارائه شد، یادگیری ماشین لرنینگ چه برای کسانی‌که قصد مهاجرت دارند و چه برای جوانانی که تازه می‌خواهند مسیر آینده‌ی خود را مشخص کنند، گزینه‌ی بسیار خوبی است.
۶. برای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین حتما باید زبان برنامه‌نویسی پایتون را بلد بود. پس، علاقه‌مندان به ماشین لرنینگ باید اول آموزش پایتون را بگذرانند و بعد بروند سراغ آموزش ماشین لرنینگ.
۷. شاید ۶ ماه زمان گذاشتن و یادگرفتن زبان پایتون و یادگیری ماشین به‌نظر زیاد و سخت بیاید. اما ۶ ماه درمقایسه با فرصت‌هایی که درآینده پیش‌روی کسی‌که به آن ۲ مهارت مسلط است قرار می‌گیرد، اصلا زیاد نیست.