داده‌ها، دارایی‌های ارزشمندی هستند که هر روز در سازمان‌ها تولید و جمع‌آوری می‌شوند. این داده‌ها شامل اطلاعات مشتریان، عملیات تجاری، روندهای بازار، فعالیت‌های داخلی و بسیاری از جنبه‌های مختلف سازمان هستند. ذخیره‌سازی این حجم از داده به تنهایی کافی نیست. مدیریت مناسب این داده‌ها و بهره‌برداری مناسب از آنها به عنوان یک منبع ارزشمند، یکی از چالش‌های اساسی کسب‌وکارها و سازمان‌ها است.
در دنیای پر از رقابت امروز، تصمیمات اساسی و استراتژیک بر اساس اطلاعات قابل اعتماد و تجزیه و تحلیل دقیق داده‌ها گرفته می‌شوند. مدیریت درست داده به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با جمع‌آوری، ذخیره، نظم‌دهی و تحلیل داده‌ها به بینش قابل اعتمادی دست پیدا کنند.
مدیر داده کسی است که با جمع‌آوری و تحلیل درست داده‌ها و ارائه راهنمایی‌های استراتژیک و هوشمندانه مسیر موفقیت سازمان‌ها را تسهیل می‌کند.
در این مقاله، به بررسی جایگاه شغلی مدیر داده در سازمان‌ها می‌پردازیم.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
اهمیت داده و نقش مدیر داده در سازمان‌ها
روزانه حجم بالایی از داده در سازمان‌ها تولید می‌شود. بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده، حجم داده‌های تولید شده در سطح جهان تا سال ۲۰۲۵، به بیش از ۱۸۰ زتابایت افزایش خواهد یافت. برای این که بزرگی این عدد را درک کنید، توجه کنید که هر زتابایت برابر است با یک میلیارد ترابایت!
این حجم از داده به کلان داده یا Big data شناخته شده است. و در عین اینکه فرصتی طلایی را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند، مدیریت و نظم دادن به این اطلاعات به چالشی بزرگ برای سازمان‌ها تبدیل شده است.
این‌جاست که مدیر داده یا Data manager وارد صحنه می‌شود.
مدیر داده (Data manager) کیست؟
مدیر داده یکی از کلیدی‌ترین نقش‌ها در سازمان محسوب می‌شود. او مسئولیت مدیریت استراتژیک داده‌های سازمان را بر عهده دارد. مدیر داده مسئول انتخاب، طراحی و اجرای رویکردها و سیاست‌های مدیریت داده است و هدف اصلی او، ایجاد یک زیرساخت قوی برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، نظم‌دهی و بهره‌برداری از داده‌ها است.
مدیر داده باید دارای دانش فنی قوی و درک عمیقی از نیازها و فرآیندهای سازمان باشد. به طور خلاصه، مدیر داده نقشی استراتژیک و حیاتی در سازمان‌ها دارد. او با مدیریت داده‌ها و ایجاد بینش‌های قابل اعتماد از طریق تحلیل داده‌ها به سازمان کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه‌تری را در مسیر رشد و پیشرفت اتخاذ کند.
مدیریت داده معمولا با سایر مشاغل مربوط به داده، از جمله مهندس DataOps اشتباه گرفته می‌شود. در مقاله “با DataOps در جهان داده‌ها آشنا شوید” به مقایسه این دو پرداخته شده است.
وظایف مدیر داده چیست؟
وظایف مدیر داده بسته به نوع سازمان و محیط کاری متفاوت است. اما به طور کلی، مدیر داده مسئولیت‌ها و وظایف زیر را بر عهده دارد:
۱. استراتژی مدیریت داده
تعیین استراتژی و سیاست‌های مدیریت داده در سازمان از جمله تعیین استانداردها، فرآیندها و رویکردهای مدیریت داده. دیتا منیجر باید بتواند نیازها و اهداف سازمان را درک کند و برنامه‌هایی را برای تحقق آنها ارائه دهد.
۲. جمع‌آوری و ذخیره‌سازی داده
دومین وظیفه انتخاب و پیاده‌سازی سیستم‌ها و فناوری‌های لازم برای جمع‌آوری، ذخیره و نگهداری داده‌ها در سازمان است. این وظیفه شامل انتخاب و مدیریت پایگاه داده‌ها، سیستم‌ها و ابزارهای ذخیره‌سازی و مراکز داده است. مدیر داده باید تصمیمات درستی در مورد نوع و ساختار داده‌ها، روش‌های ذخیره‌سازی و مدل‌های دسترسی به داده‌ها را اتخاذ کند.
۳. پاکسازی و نظم‌دهی به داده
اطمینان حاصل کردن از کیفیت داده‌ها و اعتبار آنها با اعمال فرآیندهایی مانند استانداردسازی، تطبیق داده‌ها، تشخیص و رفع اشکالات و پاکسازی داده‌ها انجام می‌شود. مدیر داده باید به منظور حفظ کیفیت داده‌ها، فرآیندها و راهکارهایی را پیاده‌سازی کند تا به تشخیص و رفع خطاها و ناهمسانی‌ها در داده‌ها بینجامد.
۴. تجزیه و تحلیل داده و ارائه گزارش
چهارمین وظیفه تهیه و ارائه گزارش‌ها و بینش‌های مبتنی بر داده به مدیران و تیم‌های سازمان است تا تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند و در راستای اهداف سازمان پیش روند. این شامل تحلیل و تفسیر داده‌ها، تهیه گزارش‌های کارایی و عملکرد، ارائه پیشنهادات بر اساس داده‌ها و ارائه بینش‌های استراتژیک است.
۵. مشارکت و همکاری با تیم‌های دیگر
این وظیفه شامل همکاری و ارتباط مستمر با تیم‌های فناوری اطلاعات، تحلیل‌گران داده (Data Scientists)، مدیران سطح بالا و سایر بخش‌های سازمان به منظور تضمین هماهنگی و همکاری برای موفقیت مدیریت داده در سازمان می‌شود. مدیر داده باید به طور فعال با دیگران همکاری کند، الگوها و استانداردها را به اشتراک بگذارد و فرهنگ داده‌محوری را در سازمان ترویج کند. یعنی تمام بخش‌های سازمان را به این سمت هدایت کند که از داده استفاده کنند.
۶. پیش‌بینی و برنامه‌ریزی
آخرین وظیفه شناسایی روندها و الگوهای آینده بر اساس داده‌های موجود و انجام پیش‌بینی‌های مبتنی بر داده است. مدیر داده باید به کمک روش‌های تحلیلی پیش‌بینی‌هایی برای تغییرات و چالش‌های آتی در زمینه داده‌ها و مدیریت آنها ارائه دهد. همچنین برنامه‌ریزی لازم برای مقابله با آنها را انجام دهد.
به طور خلاصه، مدیر داده در سازمان مسئولیت مدیریت استراتژیک داده‌ها و تضمین بهره‌وری بالا از منابع داده را بر عهده دارد. او با تحلیل داده‌ها، ارائه گزارش‌ها، پاکسازی داده، جمع‌آوری و ذخیره‌سازی داده‌ها، امنیت داده و همکاری با تیم‌های دیگر نقشی بسیار حیاتی را در بهبود فرآیندهای سازمانی، اتخاذ تصمیمات استراتژیک و دستیابی به نتایج موثر ایفا می‌کند.
مدیر داده چه مهارت‌های فنی لازم دارد؟
مهارت‌های فنی برای یک مدیر داده بسیار مهم است و شامل موارد زیر می‌شود:
۱. تسلط بر پایگاه داده‌ها
مدیر داده باید توانایی مدیریت و بهینه‌سازی پایگاه‌های داده را داشته باشد. او باید با طراحی و پیاده‌سازی پایگاه داده مانند SQL و NoSQL آشنا باشد.
۲. تجربه در تحلیل داده
مدیر داده باید توانایی تحلیل داده‌ها و استفاده از ابزارها و تکنیک‌های تحلیلی را داشته باشد. مهارت‌های آماری، مدل‌سازی، الگوریتم‌های ماشین لرنینگ و استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مرتبط با تحلیل داده مانند R و Python برای مدیر داده مفید است.
بیشتر بخوانید: “مقایسه جامع زبان های برنامه نویسی پایتون و R“
۳. آشنایی با ابزارهای مدیریت داده
مدیر داده باید با ابزارها و فناوری‌های مورد استفاده در مدیریت داده آشنا باشد. به عنوان مثال، آشنایی با ابزارهای پیاده‌سازی و مدیریت پایگاه داده‌ها مانند MySQL ، Oracle یا MongoDB و همچنین فریمورک‌های تحلیل داده مانند Hadoop و Spark برای او لازم است.
۴. مهارت‌های برنامه‌نویسی
مهارت‌های برنامه‌نویسی برای یک مدیر داده بسیار حیاتی است. آشنایی با زبان‌های برنامه‌نویسی مانند SQL، R و به‌ویژه پایتون به مدیر داده کمک می‌کند تا بهترین استفاده را از داده‌ها داشته باشد. این مهارت‌ها به مدیر داده قابلیت ایجاد اسکریپت‌ها و راه‌اندازی رویکردهای خودکار در مدیریت و استخراج داده‌ها را می‌دهد.
همچنین، مهارت‌های برنامه‌نویسی به مدیر داده امکان توسعه و پیاده‌سازی ابزارهای خاصی مانند پایگاه داده‌های سفارشی، ابزارهای تحلیلی و ابزارهای مدیریت داده را می‌دهد. از این رو، آشنایی با مهارت‌های برنامه‌نویسی از جمله مهارت‌های فنی اساسی برای مدیر داده محسوب می‌شود.
درآمد و بازار کار دیتا منیجمنت چطور است؟
در دنیای مبتنی بر داده‌ی امروز، مدیران داده نقش اساسی در تضمین عملکرد سازمان دارند. این متخصصان مسئول سازماندهی، نگهداری و تجزیه و تحلیل داده‌های یک سازمان به گونه‌ای هستند که تصمیم‌گیری و بینش بهتری را در تمام سازمان ایجاد کنند.
میزان درآمد مدیر داده بسته به عواملی مانند تجربه، موقعیت مکانی و اندازه شرکت، متفاوت است. با این حال، مدیران داده می‌توانند درآمدی بین ۶۰,۰۰۰ تا ۱۲۰,۰۰۰ دلار در سال داشته باشند.
علاوه‌براین، تقاضا برای مدیران داده متخصص در حال افزایش است. و این رشته را به شغلی پردرآمد برای کسانی که علاقه‌مند به مدیریت و تجزیه و تحلیل داده هستند، تبدیل می کند.
بیشتر بخوانید: “۴ رشته‌ی دانشگاهی مرتبط با حوزه علم داده در ایران“
کلام آخر
یک مدیر داده نقش مهمی در جمع‌آوری، سازماندهی و تجزیه و تحلیل داده‌ها ایفا می‌کند. این حرفه پرچالش و در عین حال پرارزش ترکیبی منحصربه‌فرد از مهارت‌ها و دانش‌ها است؛ از فناوری داده و مدیریت پروژه گرفته تا ارتباطات قوی و توانایی‌های حل مسئله.
اگر آگهی‌های شغلی کار با داده، به ویژه مدیریت داده را بررسی کنید؛ داشتن مدرک تحصیلی لیسانس یا فوق لیسانس در رشته‌های مرتبط با داده مانند علوم کامپیوتر، فناوری اطلاعات، ریاضیات و آمار امتیاز بالایی دارد. ممکن است شخصی هیچ سابقه تحصیلی در این رشته‌های دانشگاهی نداشته باشد، اما علاقه‌مند به فعالیت در این حوزه باشد. شرکت در دوره آموزش برنامه‌نویسی پایتون و ماشین لرنینگ اصلی‌ترین قدم برای ورود به دنیای مدیریت داده است.