شناختن عناصر فن بیان به شما کمک می کند تا با فصاحت و ترغیب کننده صحبت کنید. در ابتدایی ترین سطح، فن بیان به عنوان “ارتباط” تعریف شده است ( اعم از گفتاری یا نوشتاری) هدف این رویکرد جذب مخاطب و تغییر دیدگاه آن ها بر اساس آنچه شما می گویید است.
از رایج ترین کاربردهای فن بیان که شاهد آن هستیم در سیاست است. کاندیدهای انتخاباتی با استفاده از اصول فن بیان (چه گفتاری و چه نوشتاری) سعی در جذب نظر مردم و تحت تاثیر قرار دادن احساسات و ارزش های آن ها در جهت افزایش رآی خود را دارند.
به دلیل دستکاری های موجود در به کارگیری فن بیان ، بسیاری آن را ساختگی و به دور از ارزش های اخلاقی می دانند. اگرچه در بسیاری از موارد در استفاده از فن بیان صداقت کم رنگ می شود، اما این امر از اهمیت فن بیان نمی کاهد. فن بیان انتخاب گزینه های زبانی مناسبی است که بیشترین تأثیر را خواهد داشت. گوینده یا نویسنده متنی که ارائه می شود در قبال صحت مطالب و هدفی که در مضمون آن نهفته است مسوولیت دارد.
ما در دوره جامع آموزش مهارت نرم یا soft skill، به تقویت مهارت‌های نرم می‌پردازیم از مبانی، اصول و نکات رفتار حرفه ای شروع میکنیم؛ وارد فن بیان و سخنوری شده و با تمامی نکات بیان، لحن و زبان بدن آشنا می‌شویم. اصول و استراتژی های تصمیم گیری و رفتار در مذاکره حرفه ای را فراخواهیم گرفت و با تکنیک‌های مهم آن آشنا می‌شویم. در نهایت وارد مسائل مالی، انواع قراردادها، چالش های راه اندازی کسب و کار، پیگیری های حقوقی و … خواهیم شد. در نهایت، این دوره رشد شما را به عنوان یک فرد حرفه ای در انواع کسب و کارها با قدرت حل مساله بالا تسهیل میبخشد.
آنچه در این نوشته خواهیم داشت
تاریخچه فن بیان
احتمالا تأثیرگذارترین پیشگام در ارائه هنر فن بیان ، فیلسوف یونان باستان، ارسطو بود که آن را به عنوان “توانایی دیدن ابزار موجود برای ترغیب (در هر زمینه ای)” تعریف کرد. این تعریف به قرن ۴ قبل از میلاد مسیح بر می گردد. سیسرو و کوئینتین، دو معلم مشهور فن بیان رومی، غالبا به عناصر برآمده از احکام ارسطو در کار خودشان اعتماد داشتند. در چند قرن اخیر، تعریف “فن بیان” تغییر کرده است و تقریبا شامل هر موقعیتی است که افراد در آن تبادل نظر کنند. از آنجا که هر یک از ما با مجموعه ای از شرایط زندگی منحصر به فرد درگیر هستیم، هیچ دو شخصی دنیا را دقیقا یکسان نمی بینند. از این رو، فن بیان به روشی نه تنها برای ترغیب، بلکه به زبانی در تلاش برای ایجاد درک متقابل و تسهیل اجماع بدل شده است.
پنج اصل فن بیان از نگاه ارسطو
١. منطق (Logos)
منطق در ابتدا به چگونگی سازماندهی یک سخنرانی و آنچه در آن قرار داشت اشاره می کرد، اما اکنون بیشتر در مورد محتوا و عناصر ساختاری یک متن است.
٢. اعتبار (Ethos)
اعتبار، به شخصیت گوینده یا نویسنده اشاره دارد. به این که چگونه توسط کلمات، خود را ترسیم می کنند.
٣. احساس (Pathos)
احساس عنصری از زبان است که برای بازی با حساسیت های عاطفی مخاطب در نظر گرفته شده و به سمت استفاده از نگرش های خود مخاطب برای تحریک توافق یا تشویق انجام عمل طراحی شده است.
۴. هدف (Telos)
Telos به هدف خاصی که یک گوینده یا نویسنده امیدوار است به آن برسد اشاره دارد؛ حتی اگر اهداف و نگرش گوینده بسیار متفاوت از اهداف مخاطبان خود باشد.
۵. تنظیم (Kairos)
“تنظیم” به زمان و مکانی که یک سخنرانی انجام می شود پرداخته و می گوید که چگونه ممکن است این تنظیم نتیجه سخنرانی را تحت تأثیر قرار دهد.
عناصر فن بیان
فن بیان در چه شرایطی کاربرد دارد؟ نامه عاشقانه، بیانیه دادستان، تبلیغی که چیز مهمی را که احتمالا نمی توانید بدون آن زندگی کنید معرفی می کند، همه نمونه هایی از موقعیت های درگیر با فن بیان هستند. اگرچه ممکن است از نظر محتوا و هدف متفاوت باشند، اما همه آنها دارای پنج اصل اساسی هستند:
متن، یعنی ارتباط واقعی، خواه نوشتاری یا گفتاری
نویسنده یا گوینده، شخصی است که ارتباط خاصی را ایجاد می کند
مخاطب، که گیرنده یک ارتباط است
هدف (اهداف)، که دلایل مختلفی برای نویسندگان، سخنرانان و مخاطبان برای برقراری ارتباط است
تنظیمات، زمان، مکان و محیطی است که ارتباط خاصی را احاطه کرده اند
هر یک از این عناصر در نتیجه نهایی موقعیت تأثیر دارد. اگر یک سخنرانی ضعیف نوشته شده باشد، ممکن است متقاعد کردن مخاطب به اعتبار یا ارزش آن غیرممکن باشد، یا اگر نویسنده آن فاقد اعتبار یا اشتیاق باشد نتیجه ممکن است یکسان باشد. از طرف دیگر حتی فصیح ترین سخنرانان نیز نمی توانند مخاطبان سرسختی را که از به چالش کشیده شدن عقایدشان گریزانند، با هدف خود هم مسیر سازند. نهایتآ به زمان بندی می رسیم که از اهمیت بالایی برخوردار است. زمان، مکان و روحیه می تواند تا حد زیادی بر نتیجه نهایی تأثیر بگذارد.
١. نقش متن در فن بیان
در حالی که متداول ترین تعریف برای متن، یک سند مکتوب است؛ وقتی صحبت از موقعیت های مربوط به فن بیان می شود یک متن می تواند هر نوع ارتباطی را که شخص ایجاد می کند شامل شود. اگر به ارتباط به دید یک سفر جاده ای نگاه کنید، متن وسیله نقلیه ای است که شما را به مقصد مورد نظر خود می رساند؛ بسته به شرایط رانندگی و اینکه آیا سوخت کافی دارید یا خیر.
سه عامل اساسی وجود دارد که بیشترین تأثیر را بر ماهیت هر متن دارند: رسانه ای که در آن تحویل داده شده است، ابزاری که برای ایجاد آن استفاده می شود و ابزار لازم برای رمزگشایی آن:
• رسانه
متون بیانی می توانند در هر نوع رسانه ای که مردم برای برقراری ارتباط از آن استفاده می کنند، شکل بگیرند.
یک متن می تواند شعری دست نوشته، نامه ای تایپ شده، یا یک پروفایل دوست یابی شخصی رایانه ای باشد. متن می تواند شامل آثاری در حوزه های صوتی، تصویری، گفتاری، کلامی، غیر کلامی، گرافیکی، تصویری و لمسی باشد. متن می تواند به صورت یک آگهی مجله، یک ارائه پاورپوینت، یک کارتون طنز، یک فیلم، یک نقاشی، یک مجسمه، یک پادکست یا حتی آخرین پست فیس بوک، توییت توییتر یا پین Pinterest باشد.
• مجموعه ابزار نویسنده
ابزار مورد نیاز برای نوشتن هر نوع متن بر ساختار و محتوای آن تأثیر می گذارد. از ابزارهای بسیار مهم آناتومیکی که انسان برای تولید گفتار (لب، دهان، دندان، زبان و غیره) استفاده می کند گرفته تا جدیدترین تکنولوژی ها. ابزارهایی که برای ایجاد ارتباطات خود انتخاب می کنیم می تواند در موفقیت یا شکست آن تاثیرگذار باشند.
• برقراری ارتباط با مخاطب
درست همانطور که یک نویسنده یا گوینده به ایجاد ابزار نیاز دارد، مخاطب باید توانایی دریافت و درک اطلاعات، اعم از خواندن، مشاهده، شنیدن و یا اشکال دیگر ورودی های حسی را داشته باشد. این ابزارها می توانند چشم یا گوش و یا ابزارهای پیچیده تری مانند میکروسکوپ الکترونی باشد. علاوه بر ابزارهای فیزیکی، مخاطب غالبا به ابزارهای مفهومی یا فکری برای درک کامل معنای متن نیاز دارد.
٢. نقش نویسنده یا گوینده در فن بیان
نویسنده یا سخنران شخصی است که متن را برای برقراری ارتباط ایجاد می کند. هر نویسنده تحت تأثیر پیشینه فردی خود است. عواملی مانند سن، جنسیت، موقعیت جغرافیایی، قومیت، فرهنگ، مذهب، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، عقاید سیاسی، فشار والدین، درگیری همسالان، آموزش و تجربه شخصی این فرضیه ها را ایجاد می کنند که نویسندگان برای دیدن جهان و همچنین موارد دیگر از آنها استفاده می کنند.
٣. نقش مخاطب در فن بیان
مخاطب گیرنده یک ارتباط است. همان عواملی که نویسنده و سخنران را تحت تأثیر قرار می دهد، مخاطب را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. خواه مخاطب یک نفرباشد یا جمعیتی در یک ورزشگاه.
۴. نقش هدف در فن بیان
هدف نویسندگان وسخنرانان در برقراری ارتباط عموما اطلاع رسانی، آموزش و ترغیب است. هدف مخاطب شامل آگاه شدن، سرگرمی یا الهام گرفتن از سخنران یا نویسنده است. مانند هدف، نگرش سخنران و مخاطب می تواند تاثیر مستقیمی بر نتیجه هر موقعیت بلاغی داشته باشد.
۵. نقش تنظیمات در فن بیان
هر موقعیت بلاغی در یک شرایط خاص از نظر زمانی و مکانی اتفاق می افتد. زبان مستقیما تحت تأثیر تاریخ و فرضیاتی است که توسط فرهنگ به آن تحمیل می شود.
همچنین مکان خاصی که نویسنده یا سخنران مخاطب خود را درگیر می کند نیز بر نحوه ایجاد و دریافت ارتباط تأثیر می گذارد. سخنرانی “من یک رویا دارم” ساخته دکتر مارتین لوتر کینگ، که در تاریخ ٢٨ اوت ١٩۶٣ارائه شد، از نظر بسیاری به عنوان یکی از به یاد ماندنی ترین سخنرانی های آمریکایی قرن بیستم تلقی می شود، اما تنظیمات لازم را ندارد. تنظیمات صمیمی، که در آن اطلاعات مبادله می شود می تواند زمینه ای برای برقراری ارتباطی پویا باشد. در برخی زمینه ها، اصطلاح “جامعه” به گروه خاصی اشاره دارد که به محله جغرافیایی محدود نمی شود، بلکه علایق و نگرانی های را شامل می شود.
مکالمه، که اغلب به گفتگو بین تعداد محدودی از افراد اشاره دارد، معنای بسیار وسیع تری به خود می گیرد و به گفتگوی جمعی اطلاق می شود که شامل تفاهم، سیستم اعتقادی یا مفروضاتی است که توسط جامعه صورت می گیرد.